Archiwum i biblioteka prof. Pauliny Buchwald-Pelcowej i prof. Janusza Pelca dla BN
Małgorzata i Janina Buchwald przekazały w darze Bibliotece Narodowej cenne materiały z prywatnego archiwum swojej zmarłej w 2021 roku siostry, profesor Pauliny Buchwald-Pelcowej i jej małżonka, profesora Janusza Pelca – zasłużonych polskich uczonych, badaczy kultury staropolskiej.
Rękopisy, korespondencja, dokumenty, fotografie oraz medale pamiątkowe są ilustracją siedmiu dekad pracy zawodowej i zainteresowań naukowych wieloletniej kierowniczki Zakładu Starych Druków, profesor Biblioteki Narodowej i wykładowczyni akademickiej.
Wraz ze spuścizną zmarłego w 2005 roku męża – również historyka literatury, badacza renesansu i baroku – tworzą unikalne świadectwo wzajemnej pasji do kultury staropolskiej, która przed laty połączyła dwoje badaczy, a jej owocem jest pozostawiony imponujący dorobek naukowy.
Oprócz spuścizny rękopiśmiennej, siostry Buchwald przekazały do zbiorów BN blisko 10-tysięczny księgozbiór państwa Pelców. Gromadzony przez ponad pół wieku zbiór stanowił warsztat pracy małżeństwa dwojga badaczy, polonistów, cenionych znawców kultury i literatury staropolskiej. Książki i czasopisma wzbogacą zasoby Biblioteki – szczególnie księgozbiory podręczne.
Prof. zw. dr hab. Paulina Buchwald-Pelc urodziła się 4 czerwca 1934 roku w Poznaniu. Ukończyła polonistykę na Uniwersytecie Adama Mickiewicza w Poznaniu w 1956 roku, zaś w 1963 roku doktoryzowała się. Habilitację uzyskała w Instytucie Badań Literackich PAN w Warszawie w 1970 roku. Tytuł naukowy profesora otrzymała 13 lutego 1986 roku. Od 1987 roku była profesorem nadzwyczajnym w Instytucie Informacji Naukowej i Studiów Bibliologicznych Uniwersytetu Warszawskiego oraz kierowniczką Zakładu Teorii, Historii i Metodyki Bibliografii w tym Instytucie.
W latach 1956-1964 była związana zawodowo z PAN Biblioteką Kórnicką, gdzie kierowała Działem Udostępniania i Opracowania Druków Nowszych i Czasopism, a od 1961 roku Działem Starych Druków. Po ślubie z profesorem Januszem Pelcem przeniosła się do Warszawy. W Bibliotece Narodowej pracowała od 1 grudnia 1964 roku. W 1972 roku została mianowana docentem. W latach 1975-1994 była kierowniczką Zakładu Starych Druków BN.
Była uczoną o dużym dorobku, autorką ponad 200 publikacji, redaktorką naukową licznych prac zbiorowych oraz edytorką wielu staropolskich tekstów literackich.
Zainteresowania naukowe profesor Pauliny Buchwald-Pelcowej skupiały się na kulturze i literaturze staropolskiej. Równolegle zajmowała się historią książki i drukarstwa, a także szeroko pojętą bibliografią, zarówno heurystyką i identyfikacją, jak i zagadnieniami teoretycznymi i metodycznymi. Podjęła szeroko zakrojone badania nad książką emblematyczną w bibliografii Emblematy w drukach polskich i Polski dotyczących XVI-XVIII wieku (1981), gdzie przedstawiła dzieje tego typu publikacji oraz opisała 619 edycji, ukazując ich popularność w dawnej Rzeczypospolitej. Jej książka Dawne wydania dzieł Jana Kochanowskiego (1993) nie tylko pomnaża i koryguje wiedzę o bibliografii pism najwybitniejszego polskiego poety doby staropolskiej, ale także wzbogaca teoretyczny dorobek polskiej bibliografii. Z kolei Cenzura w dawnej Polsce (1997) to pierwsze i jedyne na taką skalę opracowanie tego zagadnienia z ukazaniem podstaw prawnych u mechanizmów jej działania. Projekty badawcze prowadziła również z mężem; m.in. w 2001 roku przygotowali wspólnie pierwszą pełną – zawierającą ilustracje – edycję Emblematów Morsztynowych.
Była członkiem czynnym Polskiej Akademii Umiejętności, członkiem zwyczajnym Warszawskiego Towarzystwa Naukowego, Polskiego Towarzystwa Bibliologicznego i innych stowarzyszeń naukowych, wieloletnim sekretarzem Rady Naukowej Biblioteki Narodowej, redaktorem naczelnym wydawnictwa Polonia Typographica Saeculi Sedecimi. Uhonorowana została Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski, Złotym Krzyżem Zasługi, odznaką Zasłużony Działacz Kultury.
Prof. zw. dr hab. Janusz Pelc urodził się 5 września 1930 roku w Warszawie. Ukończył filologię polską na Uniwersytecie Warszawskim. W 1952 roku podjął pracę naukową w Instytucie Badań Literackich Polskiej Akademii Nauk, gdzie założył Pracownię Literatury Renesansu i Baroku. Tytuł profesora uzyskał w 1975 roku.
W 1981 roku przeszedł na Uniwersytet Warszawski. Był kierownikiem Zakładu Literatury Staropolskiej i Oświecenia w Instytucie Literatury Polskiej na Wydziale Polonistyki. Praca uniwersytecka profesora Janusza Pelca nie ograniczała się jedynie do dydaktyki; był cenionym edytorem tekstów staropolskich i animatorem życia naukowego – organizował konferencje i inicjował współpracę z innymi wybitnymi osobistościami.
Archiwum profesora Janusza Pelca jest świadectwem jego rozległych, międzynarodowych kontaktów naukowych. Spośród osób, z którymi łączyły go więzy przyjaźni wymienić można poetę, księdza Jana Twardowskiego (1915-2006), belgijskiego slawistę Claude’a Backvisa (1910-1998), historyka literatury polskiej Konrada Górskiego (1895-1990) oraz historyka sztuki i poetę, księdza Janusza Pasierba (1929-1993).
Przedmiotem fascynacji i wieloletnich badań Janusza Pelca był Jan Kochanowski, któremu poświęcił najpierw rozprawę doktorską Jan Kochanowski w tradycjach literatury polskiej (1965), a po latach obszerną, nowatorską w zakresie ustaleń i wznawianą monografię Jan Kochanowski. Szczyt renesansu w literaturze polskiej (1980).
Kluczowe były badania profesora Pelca nad barokiem. Przywrócił pamięć o twórczości Zbigniewa Morsztyna, poświęcając mu pracę habilitacyjną Zbigniew Morsztyn, arianin i poeta oraz monografię ukazującą poetę na tle epoki. Był też pomysłodawcą i redaktorem naczelnym czasopisma – półrocznika naukowego „Barok”, który powstał w 1994 roku i zyskał rozgłos międzynarodowy, umożliwiając naukowy debiut wielu młodym, początkującym badaczom.
Profesor Janusz Pelc zasiadał w prestiżowych gremiach naukowych. Był członkiem zwyczajnym Towarzystwa Naukowego Warszawskiego, członkiem krajowym czynnym Polskiej Akademii Umiejętności i polskiego PEN Clubu. Otrzymał liczne odznaczenia państwowe i nagrody. Zmarł 9 maja 2005 roku, pozostawiając po sobie wielu uczniów, którzy kontynuowali i kontynuują jego dzieło. Wśród wypromowanych przez niego doktorów znaleźli się: Zygmunt Kubiak (zm. 2004), Magdalena Piskała, Jacek Głażewski.
Przekazane materiały trafią do fachowej konserwacji, a następnie zostaną opracowane. Nie mniej liczna grupa zasili księgozbiory podręczne czytelń.
