Poradnia Biblioteki Narodowej - Aktualności - Biblioteka Narodowa

Zespół Biblioteki Narodowej dołoży wszelkich starań, żeby odpowiedzi były publikowane najszybciej jak to możliwe. Pytania będą publikowane anonimowo.

Prosimy, by przed zadaniem pytania zapoznać się z poniższą listą oraz z:

• rekomendacjami Biblioteki Narodowej dla bibliotek po zniesieniu zakazu prowadzenia działalności bibliotecznej

Pytania i odpowiedzi (aktualizacja: 4 czerwca 2020 r.)

1. Jak długo wirus utrzymuje się na książkach?
Choć książki są papierowe, to ich okładki, np. lakierowane, są wykonane z tworzyw sztucznych i wirus na ich powierzchni pozostaje znacznie dłużej niż na papierze. W związku z tym wirus na okładce książki przetrwa tak długo, jak na powierzchniach plastikowych, czyli według najnowszych badań ok. 3 dni. Egzemplarzy zwracanych do biblioteki nie wolno dezynfekować preparatami dezynfekcyjnymi.

2. Kiedy zostaną otwarte biblioteki?
W dniu 2 maja 2020 roku zostało opublikowane Rozporządzenie Rady Ministrów zawierające podaną w środę 29 kwietnia 2020 roku informację o zniesieniu zakazu działalności bibliotek od 4 maja (w § 7 ust. 2 pkt. 2).

3. Gdzie można znaleźć aktualnie obowiązujący akt prawny znoszący zakaz działalności bibliotek?
Zakaz prowadzenia działalności bibliotecznej został zniesiony Rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 2 maja 2020 r. w sprawie ustanowienia określonych ograniczeń, nakazów i zakazów w związku z wystąpieniem stanu epidemii.

4. Jakie są zalecenia dotyczące traktowania wypożyczonych egzemplarzy po odwołaniu stanu epidemii w Polsce?
Zalecenia zostały opublikowane w artykule Bezpieczeństwo epidemiczne w bibliotekach.

5. Czy dostępna jest opinia prawna odnosząca się do organizacji pracy bibliotek w czasie epidemii?
Opinia prawna została przygotowana przez Bibliotekę Narodową w marcu, po wprowadzeniu stanu zagrożenia epidemicznego. Jest ona przydatna również w organizacji pracy bibliotek oraz w rozmowach z organizatorem, również w stanie epidemii.

6. Jakie działania należy podjąć po zniesieniu zakazu prowadzenia działalności bibliotecznej?
Rekomendacje dotyczące działań po zniesieniu zakazu prowadzenia działalności bibliotecznej są dostępne w tym materiale.

7. Jaka jest procedura odnosząca się do otwarcia bibliotek przez dyrektora w porozumieniu z organizatorem, po konsultacji z sanepidem?
Zgodnie z wytycznymi MKiDN decyzję o otwarciu biblioteki i jego terminie podejmuje dyrektor w porozumieniu z organizatorem, po konsultacji z inspektorem sanitarnym. Konsultacje z inspektorem sanitarnym powinny objąć kwestie dotyczące organizacji pracy po otwarciu biblioteki, związane ze spełnieniem warunków w wytycznych MKiDN i MR oraz rekomendacji BN (przeciwskazania do otwarcia placówki to np. choroby przewlekłe pracowników, mała powierzchnia biblioteki i trudności z utrzymaniem dystansu między użytkownikami) oraz inne kwestie sanitarne wynikające ze specyfiki działalności biblioteki, jeśli takie występują.

8. Czy konsultowanie otwarcia biblioteki z sanepidem jest obligatoryjne? Jak powinny przebiegać konsultacje – telefonicznie, e-mailowo, na piśmie?
Tak. Konsultacje z inspektorem sanitarnym mogą odbywać się w formie telefonicznej.

9. Kiedy rekomendowane jest otwarcie czytelń w bibliotekach?
Biblioteka Narodowa rekomenduje otwarcie czytelń w bibliotekach w IV etapie znoszenia ograniczeń związanych z COVID-19.

10. Czy czytelnicy mogą skorzystać z wolnego dostępu do księgozbioru?
Biblioteka Narodowa nie rekomenduje umożliwienia czytelnikom wolnego dostępu do księgozbioru.

11. Jak powinna wyglądać obsługa czytelnika?
Obsługa czytelnika powinna być ograniczona do minimum, tj. do wydania wcześniej zamówionych przez system biblioteczny książek lub zamówionych w inny sposób (telefon, e-mail itd.) oraz do ich zwrotu. Zasadne jest wcześniejsze umówienie telefoniczne lub mailowe wizyty na konkretną godzinę, aby uniknąć kolejek. Zgodnie z obowiązującymi zasadami należy zachowywać dystans społeczny – nie należy tworzyć skupisk, tym bardziej w pomieszczeniach zamkniętych.

12. Czy należy udostępniać wszystkie powierzchnie lokalowe biblioteki, np. wypożyczalni dla dzieci i wypożyczalni dla dorosłych? Czy lepiej zorganizować jeden punkt odbioru i zwrotu książek?
Biblioteka Narodowa rekomenduje utworzenie tylu punktów wypożyczeń/zwrotu, na ile pozwalają na to warunki lokalowe. Należy wziąć pod uwagę liczbę użytkowników, konieczny dystans społeczny, zasady przedstawiane i aktualizowane przez Główny Inspektorat Sanitarny oraz Ministerstwo Zdrowia. Zasadne jest wcześniejsze umówienie telefoniczne lub mailowe wizyty czytelnika na konkretną godzinę, aby uniknąć kolejek. Zaleca się ustawienie przesłony ochronnej (np. z pleksi) w punkcie kontaktu użytkownika z bibliotekarzem (np. na ladzie bibliotecznej). Jednak zarówno użytkownicy, jak i bibliotekarze powinni przebywać w bibliotece w maseczkach i rękawiczkach.

13. Czy książki zwracane przez czytelnika zdejmujemy z jego konta elektronicznego w dniu zwrotu, czy dopiero po kwarantannie?
To zależy od możliwości systemu bibliotecznego. Według najnowszych badań do 3 dni egzemplarze powinny zostać odłożone do skrzyni, pudła, torby lub na wydzielone półki w magazynie, innym pomieszczeniu bądź regale. Dodatkowo należy oznaczyć je datą zwrotu i wyłączyć z wypożyczania do czasu zakończenia kwarantanny, po tym okresie włączyć do użytkowania.

14. Czy jeśli mamy przyłbice to konieczne jest również pleksi?
Bibliotekarz może w czasie wykonywania czynności służbowych realizować obowiązek, o którym mowa w § 18 ust. 1 rozporządzenia Rady Ministrów z dn. 19 kwietnia 2020 r., przez zakrywanie ust i nosa za pomocą przyłbicy, jeżeli miejsce świadczenia usług jest oddzielone od interesantów dodatkową przesłoną ochronną. Jeżeli stanowisko nie jest oddzielone przesłoną ochronną, bibliotekarz zobowiązany jest do noszenia maseczki, a przyłbica w tym przypadku nie może być stosowana samodzielnie.

15. Czy biblioteka musi zapewnić użytkownikom płyn do dezynfekcji i rękawiczki jednorazowe? Czy wystarczy umieszczenie w odpowiednim miejscu tylko płynu do dezynfekcji wraz z odpowiednią instrukcją?
Biblioteka Narodowa rekomenduje zapewnienie stanowiska do dezynfekcji dłoni dla czytelników wraz ze stosownymi instrukcjami w tym zakresie. Zgodnie z obowiązującymi przepisami obowiązek dotyczy klientów sklepów. Jeżeli jest możliwość zapewnienia dostępu do jednorazowych rękawiczek w bibliotece warto wdrożyć tę możliwość z uwagi na bezpieczeństwo zarówno użytkowników, jak i pracowników biblioteki.

16. Czy w obecnej sytuacji biblioteki muszą być otwarte w tych samych godzinach, jakie były przed pandemią, czy dyrektor może zmienić godziny otwarcia do czasu aż rząd ogłosi koniec epidemii?
Można zmienić godziny otwarcia biblioteki w czasie epidemii, podobnie jak przed epidemią.

17. Czy po otwarciu biblioteki trzeba będzie przestrzegać godzin dla seniorów, w których będziemy obsługiwać wyłącznie tę grupę użytkowników?
W przypadku posiadania warunków lokalowych Biblioteka Narodowa rekomenduje utworzenie osobnego punktu wypożyczeń/zwrotu tylko dla seniorów i osób z niepełnosprawnościami, czynnego w godzinach zgodnych z potrzebami użytkowników. Godziny otwarcia dla seniorów, zgodnie z obowiązującym rozporządzeniem Rady Ministrów, są obowiązkowe w sklepach, nie w bibliotekach.

18. Czy otwarcie bibliotek skutkuje zaprzestaniem wykonywania pracy zdalnej przez wszystkich pracowników?
Praca zdalna dla osób, które nie muszą pełnić obowiązków służbowych na miejscu w bibliotece wciąż jest rekomendowana.

19. Jaki jest czas kwarantanny i sposoby postępowania z oddanymi zbiorami „nieksiążkowymi”?
W przypadku zbiorów audiowizualnych, takich jak DVD lub audiobooki, zalecane jest stosowanie procedur postępowania i czasu kwarantanny tak jak dla książek.

20. Czy ozonowanie książek w oddzielnym pomieszczeniu może być dostatecznym środkiem dezynfekującym?
Nie należy stosować ozonu do dezynfekcji książek ze względu na szkodliwe dla materiałów celulozowych właściwości utleniające.

21. Czy w bibliotekach pełniących zadania biblioteki powiatowej mogą się odbywać seminaria dla bibliotekarzy z bibliotek gminnych?
Biblioteka Narodowa rekomenduje organizację takiego seminarium wyłącznie w formie e-konferencji. Możliwe jest zorganizowanie seminarium przy zapewnieniu wszystkich obowiązujących środków ochrony osobistej oraz zachowania odpowiednich odległości. Należy mieć jednak na uwadze ryzyko epidemiczne związane z przejazdami zbiorowym transportem publicznym. Zgodnie z obowiązującymi zasadami należy zachowywać dystans społeczny. Jeżeli istnieje inna możliwa forma organizacji seminarium, jak wideokonferencja czy webinarium, należy w pierwszej kolejności ją wdrożyć.

22. Czy zalecenia przygotowane przez Bibliotekę Narodową są przeznaczone również dla innych typów bibliotek niż biblioteki publiczne?
Rekomendacje Biblioteki Narodowej dotyczą organizacji pracy wszystkich typów bibliotek, również bibliotek szkolnych w zakresie ich dotyczącym.

23. Czy w obliczu obecnej sytuacji epidemicznej sanitariaty w bibliotekach muszą pozostać dostępne dla czytelników?
Sanitariaty powinny być dostępne dla czytelników w niezbędnym zakresie i z zachowaniem zaleceń sanitarnych dotyczących innych pomieszczeń.

24. Czy czasopisma, podobnie jak książki, podlegają kwarantannie? Czy należy zrezygnować z prenumeraty dzienników?
Kwarantannie podlegają wszystkie materiały biblioteczne, również czasopisma. Biblioteka Narodowa rekomenduje rezygnację z prenumeraty dzienników i tygodników papierowych oraz zaleca ich prenumeratę cyfrową.

25. Czy okładki książek oprawianych w folię należy przetrzeć ściereczką z płynem dezynfekującym?
Książek nie wolno dezynfekować preparatami dezynfekcyjnymi. Zamiast przecierania foliowych okładek wystarczające jest przestrzeganie terminu co najmniej 3 dni (według najnowszych badań) kwarantanny w pudle, skrzyni lub na półce.

26. Czy biblioteka jest zobowiązana do zaopatrzenia czytelników w rękawiczki jednorazowe i maseczki?
Biblioteka Narodowa dla bezpieczeństwa bibliotekarzy i czytelników rekomenduje używanie w miarę możliwości jednorazowych rękawiczek przez czytelników. Obowiązek używania jednorazowych rękawiczek dotyczy klientów sklepów. Natomiast obowiązek zakrywania ust i nosa obowiązuje wszystkich wychodzących z domu. Biblioteka nie ma zatem obowiązku zapewnienia maseczek czytelnikom. Bibliotekarze powinni przebywać w bibliotece w maseczkach i rękawiczkach.

27. Czy wytyczne Ministerstwa Rozwoju oraz Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego należy stosować obligatoryjnie?
Wytyczne Ministerstwa Rozwoju oraz Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego należy traktować obligatoryjnie. MKiDN w komunikacie z 30 kwietnia 2020 roku odsyła do rekomendacji Biblioteki Narodowej. Treść komunikatu.

28. Czy tzw. „droga czysta” i „droga brudna” z wytycznych Ministerstwa Rozwoju powinny być wyraźnie wyróżnione, oznakowane (np. taśmami, szarfami), czy wystarczą komunikaty, informacje na temat przeznaczenia danej ścieżki?
„Wytyczne dla funkcjonowania bibliotek w trakcie epidemii COVID-19 w Polsce” przedstawione przez Ministerstwo Rozwoju zostały zmienione. Nie pojawiają się w nim określenia „droga czysta” i „droga brudna”. Biblioteka Narodowa rekomenduje w miejscach wykonywania pracy oznaczenie m.in. miejsca przechowywania zwracanych materiałów bibliotecznych, punktów wypożyczeń/zwrotów oraz umieszczenie w odpowiednich miejscach niezbędnych instrukcji.

29. Biblioteka mieści się w budynku lokalnego domu kultury. Domy kultury mają być otwarte w IV etapie. Czy w takim przypadku można otworzyć bibliotekę?
Termin otwarcia biblioteki należy ustalić z administratorem domu kultury. Od 4 maja 2020 roku został zniesiony zakaz prowadzenia bibliotek, a nie nakaz ich otwarcia. Termin otwarcia powinien być uzgodniony z organizatorem i inspektorem sanitarnym. Biblioteka i dom kultury mają wspólnego organizatora.

30. „Biblioteka Narodowa nie rekomenduje otwarcia czytelń, wolnego dostępu do katalogów kartkowych, księgozbioru i czasopism”. Czy ta rekomendacja dotyczy bibliotek publicznych i oznacza, że powinno zorganizować się w filiach bibliotecznych obsługę czytelnika bez wolnego dostępu do księgozbioru?
Rekomendacja dotyczy wszystkich typów bibliotek, w tym publicznych i ich filii. Obsługa czytelnika powinna być ograniczona do minimum, tj. do wydania wcześniej zamówionych książek przez system biblioteczny lub zamówionych w inny sposób (telefon, e-mail itd.) oraz do zwrotu książek. Zasadne jest wcześniejsze umówienie telefoniczne lub mailowe wizyty na konkretną godzinę, aby uniknąć kolejek. Książki po zwrocie powinny być odłożone na minimum 3 dni (według najnowszych badań). Książki w wolnym dostępie mogą zostać zakażone, podobnie jak książki wypożyczone z magazynu.  

31. Czy czytelnik może oddawać książki i je wypożyczać w jednym punkcie?
Biblioteka Narodowa rekomenduje utworzenie punktu wypożyczeń/zwrotu, jeśli pozwalają na to warunki lokalowe. Można w jednym punkcie przyjmować zwroty i wypożyczać nowe egzemplarze, by uniknąć niepotrzebnego przemieszczania się użytkowników. Należy pamiętać o dezynfekcji blatu po każdym czytelniku.

32. Czy czytelnik musi zwrócić książkę w nieprzekraczalnym terminie?
Biblioteka Narodowa rekomenduje elastyczne interpretowanie regulaminów wypożyczeń w czasie epidemii.

33. Czy można odkładać książki na podłogę w tym samym pomieszczeniu, w którym znajdują się książki do wypożyczenia, w sytuacji, gdy nie ma możliwości zorganizowania innego pomieszczenia, a nawet regału do kwarantanny książek?
Tak, jednak należy pamiętać, by odizolować i ograniczyć dostęp do tego miejsca tylko dla uprawnionych osób – pracowników biblioteki – oraz odpowiednio oznaczyć to miejsce. Zwracane egzemplarze mogą być również przechowywane w pudłach i torbach – można je ustawiać na podłodze.

34. Filia biblioteczna znajduje się tymczasowo w siedzibie szkoły. Czy, jeżeli nie ma osobnego wejścia, można ją otworzyć mimo zamkniętej placówki szkolnej?
Otwarcie biblioteki w siedzibie szkoły powinno być uzgodnione z jej dyrekcją. Szkoły pozostają zamknięte dla uczniów do 24 maja, ale jeśli warunki lokalowe pozwalają na zachowanie reżimu sanitarnego nie ma przeszkód, aby otworzyć filię biblioteki publicznej w celu oddania i wypożyczenia książek.  

35. Czy przyjmując zwroty, przed odłożeniem książki na kwarantannę należy pozostawiać na niej okładkę z grubej folii? Co zrobić, jeśli jest przybrudzona?
Wystarczające jest przestrzeganie terminu co najmniej 3 dni kwarantanny (według najnowszych badań) w pudle, skrzyni lub na półce. Jeżeli jednak okładka foliowa jest przybrudzona w znacznym stopniu, mogącym przenieść przybrudzenia na inne egzemplarze, wskazane jest wcześniejsze usunięcie takiej okładki. Każdy przypadek należy traktować indywidualnie i zachować zasady bezpieczeństwa zbiorów oraz rygor sanitarny. Po zakończeniu kwarantanny książkę można ponownie obłożyć okładką foliową – czynność ta nie jest rekomendowana przez odłożeniem książki na kwarantannę, gdyż należy ograniczyć do minimum kontakt pracowników biblioteki ze zwracanym egzemplarzem.

36. Czy należy ograniczyć wypożyczanie nowości?
Po 3 dniach od zwrotu można je ponownie włączyć do użytkowania.  

37. Czy ograniczenie wypożyczeń, np. do trzech pozycji, nie przysporzy bibliotekarzom więcej pracy w postaci częstszych kontaktów z czytelnikami?
Decyzja należy do dyrektora biblioteki. Biblioteka Narodowa nie rekomenduje dodatkowych ograniczeń w zakresie liczby wypożyczanych egzemplarzy. Mniej książek wypożyczanych jednorazowo oznacza częstsze wizyty.

38. Czy można obsłużyć czytelnika, który zapomniał rękawiczek? Czy trzeba każdemu przypominać o dezynfekcji rąk przed podejściem do stanowiska, aby zwrócić i wypożyczyć książki?
Dla bezpieczeństwa bibliotekarzy i czytelników Biblioteka Narodowa rekomenduje zapewnienie im jednorazowych rękawiczek przez bibliotekę oraz przypominanie użytkownikom o dezynfekcji rąk. W widocznych miejscach należy umieścić stosowne instrukcje lub każdemu przypominać o dezynfekcji rąk przed podejściem do stanowiska. Jeśli użytkownik nie chce się dostosować, należy przyjąć książki i odłożyć je do kwarantanny, zaś blat zdezynfekować jak po każdym przyjęciu książek. Najważniejsze jest, aby bibliotekarze mieli rękawiczki i maseczki oraz przestrzegali zasad sanitarnych.

39. Czy użytkownicy zamawiający książki przez telefon czy Internet, którzy umówili się na konkretną godzinę przyjścia, mają pierwszeństwo?
Zgodnie z obowiązującymi zasadami należy zachowywać dystans społeczny. Nie wolno doprowadzić do tworzenia się kolejek. Jeśli po pierwszym dniu otwarcia utrzyma się duża liczba odwiedzających, wskazane jest utworzenie więcej niż jednego punktu wypożyczeń/zwrotu – jeden dla czytelników umówionych telefonicznie, drugi dla pozostałych użytkowników. Dyrektor biblioteki powinien zadbać o bezpieczną organizację pracy oraz bezpieczeństwo pracowników i użytkowników. Należy dostosować działania do bieżącej sytuacji.

40. Czy BN rekomenduje rezerwację książek dla osób starszych? Co w sytuacji, kiedy mamy do czynienia z osobami, które są wykluczone cyfrowo?
Biblioteka Narodowa rekomenduje umożliwienie zamawiania materiałów bibliotecznych przez seniorów np. drogą telefoniczną. BN przypomina, że osoby należące do grupy ryzyka ciężkiego przebiegu zakażenia COVID-19 (osoby starsze) do czasu wygaśnięcia epidemii powinny rygorystycznie stosować się do zaleceń sanitarnych, podobnie osoby z nimi mieszkające.

41. Czy można stosować lampy UV do dezynfekcji książek?
Nie. Światło UV ma bardzo szkodliwy wpływ na materiały, z których wykonane są książki. Nie należy naświetlać książek lampami UV.

42. Czy procedura kwarantanny dotyczy też książek/czasopism, które krążą między wydziałami biblioteki np. opracowanie, magazyn, gromadzenie?
Jeśli książki i czasopisma nie opuszczają budynku i kontakt z nimi mają tylko pracownicy, to nie jest konieczne stosowanie dla nich kwarantanny. Oczywiście pod warunkiem, że pracownicy stosują się do zaleceń sanitarnych.

43. Jakie kryteria należy przyjąć, aby określić maksymalną liczbę użytkowników mogących jednocześnie przebywać w bibliotece?
Zgodnie z obowiązującymi zasadami należy zachowywać dystans społeczny – nie należy tworzyć skupisk, tym bardziej w pomieszczeniach zamkniętych. Na 1 osobę powinno przypadać co najmniej 15 m² powierzchni.

44. Czy jest wymóg dezynfekcji poręczy i klatki schodowej po wejściu i wyjściu każdego czytelnika?
Biblioteka Narodowa zaleca jak najczęstszą dezynfekcję poręczy, klamek i innych powierzchni lub elementów wyposażenia często używanych. Warto rozważyć też przygotowanie stanowiska do dezynfekcji rąk przez użytkowników na parterze. Nie ma konieczności dezynfekowania klatki schodowej i poręczy po każdym czytelniku.

45. Czy są jakieś zalecenia odnośnie dokonywania zakupów książek do biblioteki w czasie epidemii? Czy można zamawiać książki w wydawnictwach i jakie obowiązują procedury z tym związane, aby zachować bezpieczeństwo dla pracowników gromadzących i opracowujących zbiory?
Można na bieżąco dokonywać zakupu książek do biblioteki. Rekomendowane jest zamawianie on-line. Należy pamiętać, by po odbiorze paczki książki poddać minimum 3-dniowej kwarantannie. Bibliotekarz powinien pracować w maseczce i rękawiczkach.

46. Zgodnie z regulaminem szkoły, rodzice zwracają podręczniki swoich dzieci tuż przed zakończeniem zajęć, kwitując zwrot podpisem. Jakie wytyczne bezpieczeństwa zastosować w tym zakresie?
Rekomendacje Biblioteki Narodowej dotyczą organizacji pracy wszystkich typów bibliotek, również bibliotek szkolnych w zakresie ich dotyczącym. Bibliotekarz powinien pracować w maseczce i rękawiczkach. Rodzic zwracający książki swojego dziecka powinien przed dokonaniem zwrotu zdezynfekować ręce. Jeżeli jest taka możliwość, zaleca się ustawienie przesłony ochronnej (np. z pleksi) w punkcie kontaktu użytkownika z bibliotekarzem (np. na ladzie bibliotecznej). Należy pamiętać, by zachować bezpieczną odległość i stosować zasadę dystansu społecznego. Po przyjęciu książek od użytkownika należy każdorazowo zdezynfekować blat, na którym leżały książki. Przyjęte książki powinny zostać odłożone na okres minimum 3 dni do skrzyni, pudła, torby lub na wydzielone półki w magazynie, innym pomieszczeniu bądź regale. Zwrot może zostać potwierdzony podpisem bibliotekarza.

47. Czy dzieci i młodzież mogą oddawać wypożyczone książki?
Zgodnie z obowiązującym prawem czytelnicy, którzy nie ukończyli 13. roku życia nie mogą udać się do biblioteki bez opieki dorosłego. Biblioteka Narodowa rekomenduje elastyczne interpretowanie regulaminów wypożyczeń w czasie epidemii, w tym uznanie prolongat wypożyczonych tytułów, możliwość zwrotu wypożyczonych tytułów przez rodzica lub opiekuna prawnego. Należy pamiętać o stosowaniu zasady dystansu społecznego.

48. Czy w przypadku publikacji udostępnianych wyłącznie na miejscu w czytelniach można wypożyczać je na zewnątrz?
Z uwagi na to, iż nie jest rekomendowane otwarcie czytelń i nie wiadomo, kiedy otwarcie nastąpi, zbiory udostępniane dotychczas na miejscu można wypożyczać, jeśli nie są to materiały unikatowe w skali kraju. Decyzja w tym zakresie należy do dyrektora biblioteki.

49. Czy obowiązkiem biblioteki jest zakup kombinezonów ochronnych dla bibliotekarzy obsługujących użytkowników?
Nie ma obowiązku zakupu kombinezonów ochronnych.

50. Jakie środki ochrony powinni stosować pracownicy magazynów bibliotecznych przyjmujący książki po kwarantannie?
Muszą mieć zapewnione środki indywidualnej ochrony, tj. maseczki, rękawiczki, płyn dezynfekcyjny itd.

51. Czy pracownik, który ukończył 60 lat może pracować przy obsłudze czytelnika w wypożyczalni po jej otwarciu, czy powinien pracować zdalnie?
Biblioteka Narodowa przypomina, że osoby należące do grupy ryzyka ciężkiego przebiegu zakażenia COVID-19 (osoby starsze) do czasu wygaśnięcia epidemii powinny rygorystycznie stosować się do zaleceń sanitarnych. Jeżeli osoby po 60. roku życia mają aktualne badania pozwalające na pracę i mają zapewnione środki indywidualnej ochrony, mogą pracować. Jeżeli występują wątpliwości niezwłocznie należy skonsultować się z lekarzem medycyny pracy. Pracodawca powinien każdy przypadek rozpatrywać indywidualnie, niezależnie od wieku pracownika. Praca zdalna dla osób, które nie muszą wykonywać obowiązków służbowych na miejscu w bibliotece wciąż jest rekomendowana.

52. Pracodawca zapewnił nam maseczki wielokrotnego użycia. Czy odpowiada również za ich pranie?
Maska jest środkiem ochrony indywidualnej – ma za zadanie zapewnienie bezpieczeństwa pracownikowi. Co oznacza, że za pranie obligatoryjnie odpowiada pracodawca. Biblioteka Narodowa rekomenduje jednak używanie maseczek jednorazowych.

53. Czy można mówić o otwarciu placówki bez osoby sprzątającej w obsadzie?
Raczej nie. W zakresie bezpieczeństwa w punktach wypożyczeń/zwrotów każdy bibliotekarz powinien po przyjęciu książek od czytelnika dezynfekować blat/ladę, a zwracane książki odłożyć na okres minimum 3 dni na kwarantannę. Ponadto konieczne jest stosowanie środków indywidualnej ochrony: maseczek, rękawiczek i płynu do dezynfekcji rąk. Należy jednak pamiętać o dezynfekcji klamek, poręczy i innych elementów wyposażenia, których dotykają użytkownicy oraz bibliotekarze, a także o częstym myciu podłóg i toalet.

54. Czy można prowadzić bookcrossing?
Biblioteka Narodowa nie rekomenduje prowadzenia bookcrossingu w czasie epidemii. Książki wymieniane między użytkownikami również powinny trafić na kwarantannę, minimum 3-dniową. Należy pamiętać, że choć książki są papierowe, to ich okładki, np. lakierowane, są wykonane z tworzyw sztucznych i wirus na ich powierzchni pozostaje znacznie dłużej niż na papierze. W związku z tym wirus na okładce książki przetrwa tak długo, jak na powierzchniach plastikowych, czyli według najnowszych badań ok. 3 dni. Książki zatem stanowią potencjalne źródło zakażeń.

55. Czy rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 2 maja 2020 r. dotyczy również bibliotek szkolnych?
Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 2 maja 2020 r. w sprawie ustanowienia określonych ograniczeń, nakazów i zakazów w związku z wystąpieniem stanu epidemii zniosło zakaz działalności bibliotecznej wszystkich bibliotek, również szkolnych. Należy jednak pamiętać, że biblioteki różnych typów regulują także inne przepisy, w przypadku bibliotek szkolnych należy brać pod uwagę przepisy dotyczące szkół, które wydaje Ministerstwo Edukacji Narodowej. Decyzję, w jakim zakresie biblioteka jest otwarta na potrzeby szkoły podejmuje dyrektor szkoły i nauczyciele-bibliotekarze. Na razie biblioteki szkolne w budynkach szkoły są zamknięte dla uczniów. Nic nie stoi jednak na przeszkodzie, aby nauczyciele-bibliotekarze pracowali zdalnie dla biblioteki (np. świadcząc usługi on-line dla uczniów lub dla nauczycieli), a także wykonywali prace porządkowe w samej bibliotece (np. przy katalogach, przygotowując ubytkowanie lub zakupy), oczywiście przestrzegając reżimu sanitarnego i rekomendacji Biblioteki Narodowej oraz wytycznych Ministerstwa Rozwoju opracowanych razem z GIS.

56. Czy w związku z otwarciem biblioteki w trakcie epidemii można żądać od czytelnika podpisania oświadczenia o niechorowaniu na koronawirusa, braku kontaktu z osobami zarażonymi i pobieraniu ich danych osobowych?
Nie ma wystarczającej podstawy prawnej do gromadzenia takich informacji oraz ich dalszego przechowywania. Z pewnością w okresie zwiększonego zagrożenia chorobą zakaźną wskazane jest podejmowanie działań profilaktycznych, jednakże nie powinny one naruszać praw i wolności osób, które odwiedzają administratora (bibliotekę). Informacja o stanie zdrowia stanowi informację szczególną w rozumieniu przepisów art. 9 ust. 1 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 2016/679 z 27.04.2016 r. w sprawie ochrony osób fizycznych w związku z przetwarzaniem danych osobowych i w sprawie swobodnego przepływu takich danych oraz uchylenia dyrektywy 95/46/WE (ogólne rozporządzenie o ochronie danych) (Dz.Urz. UE L z 2016 r. 119, s. 1 ze zm.) – RODO. Przetwarzanie takich informacji jest zakazane, chyba że istnieje przesłanka legalizująca z art. 9 ust. 2 RODO. W przypadku uzasadnionej potrzeby przetwarzania takich danych, na podstawie art. 17 ustawy o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych, należy skontaktować się z organami Państwowej Inspekcji Sanitarnej.

57. Jak należy traktować czytelnika, który przyjdzie do biblioteki bez zasłoniętych nosa i ust i oświadczy, że jego stan zdrowia nie pozwala mu na spełnienie tego obowiązku? Czy powinien zostać przyjęty przez bibliotekarza?
W § 18 ust. 2 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 2 maja 2020 r. w sprawie ustanowienia określonych ograniczeń, nakazów i zakazów w związku z wystąpieniem stanu epidemii zostały wymienione przypadki, w których dana osoba może nie nosić maseczki. Osoby niewymienione w tym przepisie muszą nosić maseczki. Nienoszenie maseczek jest naruszeniem prawa i wiążą się z tym konsekwencje prawne. Należy także pamiętać, by zachować bezpieczną odległość, gdy użytkownik przejawia objawy choroby lub znajduje się w grupie osób, które nie mają obowiązku noszenia maseczki. Bibliotekarze muszą przebywać w bibliotece w maseczkach i rękawiczkach. Jeżeli jest taka możliwość, zaleca się ustawienie przesłony ochronnej (np. z pleksi) w punkcie kontaktu użytkownika z bibliotekarzem (np. na ladzie bibliotecznej). Ważne, aby przed zwrotem książek czytelnik zdezynfekował ręce. Można odmówić obsługi w przypadku, gdy stan zdrowia czytelnika jest widocznie zły – należy wtedy bezzwłocznie wdrożyć procedury przewidziane przez GIS.

58. Prowadzimy digitalizację. Skaner jest umieszczony w małym pomieszczeniu w piwnicy, gdzie znajduje się małe okno. Czy jest wskazane, aby różne osoby skanowały po sobie jednego dnia? Czy powinna być przewidziana przerwa między pracą skanerzystów? W jaki sposób dezynfekować skaner?
Biblioteka Narodowa rekomenduje pracę jednej osoby w jednym pomieszczeniu przez cały dzień. Po pracy należy zdezynfekować urządzenia, których dotykano (skaner, komputer itp.). Bez dezynfekcji wirus może przebywać na powierzchniach plastikowych do 72 godzin. Wykaz produktów biobójczych do higieny rąk i do powierzchni podaje GIS. Należy jednak sprawdzić, czy producent skanera nie zabrania używania składników takiego płynu. W instrukcji obsługi powinna być uwzględniona kwestia konserwacji i czyszczenia urządzenia. Jeżeli nie ma, należy skonsultować tę kwestię z producentem.

59. Czy rekomendowane jest prowadzenie wypożyczeń międzybibliotecznych?
Biblioteka Narodowa nie rekomenduje prowadzenia tradycyjnych wypożyczeń międzybibliotecznych z uwagi na utrudnione sposoby doręczenia przesyłek (zarówno krajowych, jak i zagranicznych), konieczność wdrożenia procedury kwarantanny dla zbiorów czy braku możliwości udostępnienia publikacji na miejscu w czytelniach.

60. Czy zalecenia dotyczące ekranów ochronnych są też obowiązkowe w bibliotece szkolnej?
Wytyczne Ministerstwa Rozwoju dla bibliotek zalecają: „Ustawienie przesłony ochronnej (np. z pleksi) w punkcie kontaktu użytkownika z bibliotekarzem (np. na ladzie bibliotecznej) oraz innych stanowiskach obsługi czytelników”. Biblioteka Narodowa również to rekomenduje.

61. Czy rekomendowany jest określony typ rękawiczek do pracy dla bibliotekarzy? Czy wystarczą zwykłe rękawiczki foliowe?
Biblioteka Narodowa rekomenduje używanie rękawiczek jednorazowych lateksowych lub nitrylowych – szczególnie przez bibliotekarzy obsługujących czytelników. Jednorazowe rękawiczki foliowe można zaproponować czytelnikowi w momencie, gdy zwraca on książki, a nie posiada własnej pary.

62. Zwroty podręczników przypadają na ostatnie dni roku szkolnego, co oznacza przyjęcie wielu książek w krótkim czasie. Bibliotekarze pracują w określonych godzinach. Czy zawsze rodzice będą mogli przyjść w zaproponowanych godzinach? Czy są opracowane procedury lub dokładniejsze zalecenia przyjmowania zwrotów podręczników (odbiór przez bibliotekarzy, odbiór przez sekretariat, przez wychowawców)?
Decyzje dotyczące organizacji pracy w bibliotekach szkolnych powinny być podejmowane w zależności od specyfiki danej biblioteki – w tym jej warunków lokalowych, zasad bezpieczeństwa epidemicznego itd. Dyrektor szkoły powinien wydać decyzję co do organizacji pracy bibliotekarzy oraz osób go wspomagających lub zastępujących. Wskazówki dla bibliotek szkolnych.

63. Kiedy można się spodziewać nowych rekomendacji dotyczących otwarcia czytelń?
Biblioteka Narodowa wyda wkrótce rekomendacje dotyczące funkcjonowania czytelń w IV etapie znoszenia obostrzeń związanych z COVID-19. Komunikat zostanie opublikowany na stronie internetowej www.bn.org.pl.

64. Czy po odmrożeniu gospodarki w IV etapie można otworzyć czytelnię biblioteki i zorganizować tam zajęcia literacko-plastyczne dla 6 lub 12 dzieci? Czy dzieci muszą być w maseczkach?
Biblioteka Narodowa opublikowała komunikat w sprawie otwarcia czytelń w bibliotekach w IV etapie. Odpowiedź na pytanie dotyczące organizacji spotkań została udzielona w pytaniach nr 76 i 77.

65. Czy zalecenia dotyczące ekranów ochronnych są też obowiązkowe w bibliotece szkolnej?
Wytyczne Ministerstwa Rozwoju dla bibliotek wprost zalecają: „Ustawienie przesłony ochronnej (np. z pleksi) w punkcie kontaktu użytkownika z bibliotekarzem (np. na ladzie bibliotecznej) oraz innych stanowiskach obsługi czytelników”. Biblioteka Narodowa również to rekomenduje. Bibliotekarz i czytelnik zobowiązani są do noszenia maseczeki i rękawiczek, zachowania reżimu sanitarnego oraz dystansu społecznego.

66. Czy działający przy gminnej bibliotece publicznej młodzieżowy teatr amatorski może wznowić działanie i odbywać próby?
Zgodnie z rekomendacjami MKiDN w związku ze znoszeniem ograniczeń w ramach III etapu możliwa jest organizacja prób z uwzględnieniem rygorów sanitarnych. Mogą je prowadzić teatry, filharmonie, opery, ale również: instytucje kultury, zespoły, orkiestry i grupy artystyczne zorganizowane w formule NGO, często działające w domach i ośrodkach kultury. Zgodnie z komunikatem MKiDN szczegółowe wytyczne, uwzględniające specyfikę poszczególnych typów instytucji, zostaną opublikowane na stronie kultura.gov.pl.

67. Czy może spotkać się Dyskusyjny Klub Książki liczący kilka osób?
W sprawie Dyskusyjnych Klubów Książki ukazał się komunikat na stronie internetowej Instytutu Książki.

68. Czy można otworzyć bibliotekę działającą w strukturach domu kultury?
Decyzję o otwarciu biblioteki (instytucjonalnie odrębnej lub będącej częścią innego podmiotu, jak GOK, uniwersytet, towarzystwo naukowe, związek wyznaniowy, szkoła itd.) podejmuje dyrektor w porozumieniu z organizatorem, po konsultacji z inspektorem sanitarnym. . Jeżeli zostanie zapewniony reżim sanitarny i możliwość przestarzegania wszystkich zasady bezpieczeństwa epidemicznego można ją otworzyć (obecnie rekomendujemy otwarcie jedynie wypożyczalni), nawet gdy znajduje się w siedzibie domu kultury. PKD jest Polską Klasyfikacją Działalności, a nie instytucji, a zatem rodzaj działalności decyduje o kwalifikacji do działu. GOK należy do działu 90.04, czyli działalność twórcza związana z kulturą i rozrywką, obejmująca działalność teatrów i sal koncertowych, galerii i salonów wystawienniczych, domów i ośrodków kultury, świetlic oraz pozostałych obiektów kulturalnych. Działalność biblioteczna zaś należy do działu 91.01A, czyli działalność bibliotek, archiwów, muzeów oraz pozostała działalność związana z kulturą. Podklasa ta obejmuje: dokumentacyjną i informacyjną działalność bibliotek wszystkich rodzajów, czytelni, pomieszczeń do odsłuchiwania i oglądania świadczoną dla ogółu społeczeństwa lub specjalnych grup odbiorców, takich jak: studenci, naukowcy, nauczyciele; gromadzenie i katalogowanie zbiorów, wypożyczanie i przechowywanie książek, map, periodyków, filmów, płyt, taśm, prac artystycznych itp.; wyszukiwanie informacji z posiadanych zbiorów itp.; przechowywanie zdjęć i filmów przez biblioteki i usługi z tym związane. W powyższym zakresie można prowadzić działalność. Przypominamy o stosowaniu rekomendacji Biblioteki Narodowej, wytycznych MKiDN i Ministerstwa Rozwoju.

69. Kiedy można ponownie otworzyć czytelnie?
Biblioteka Narodowa rekomenduje bibliotekom otwarcie czytelń dla użytkowników z dniem 6 czerwca 2020 roku, czyli wraz z rozpoczęciem IV etapu znoszenia obostrzeń związanych z COVID-19.

70. Gdzie są dostępne rekomendacje dotyczące otwarcia czytelń?
Biblioteka Narodowa opublikowała komunikat z rekomendacjami dotyczącymi otwarcia czytelń w bibliotekach na stronie bn.org.pl.

71. Czy etap IV dotyczy również otwarcia czytelni internetowej?
Można uruchomić czytelnię internetową w IV etapie znoszenia ograniczeń związanych z COVID-19. Biblioteka Narodowa rekomenduje wprowadzenie limitu osób w czytelniach poprzez wypełnienie do 50% dostępnych miejsc dla czytelników z zachowaniem wymogów sanitarnych oraz 2-metrowego odstępu między stanowiskami dla czytelników. Biblioteka Narodowa rekomenduje jak najczęstszą dezynfekcję blatów stanowisk w czytelniach, poręczy, klamek i innych powierzchni dotykowych często używanych (np. włączników światła) oraz częstsze mycie podłóg. Ponadto rekomenduje dezynfekcję stanowisk komputerowych, klawiatur i innych elementów peryferyjnych komputera po każdym czytelniku, a także samoobsługowych skanerów czy urządzeń wielofunkcyjnych zgodnie z instrukcjami producenta. Rekomendowane przez BN jest noszenie maseczek lub przyłbic podczas pobytu w bibliotece przez bibliotekarzy i czytelników.

72. Czy czas przebywania czytelników w czytelniach powinien być limitowany?
Czytelnik powinien korzystać z czytelni przez okres do tego niezbędny. Aby uniknąć kolejek i przepełnienia czytelń Biblioteka Narodowa rekomenduje wprowadzenie rezerwacji miejsc przez czytelnika na konkretną godzinę telefonicznie, e-mailowo lub poprzez inne komunikatory. Jeżeli wskazane jest w bibliotece limitowanie czasu przebywania to warto rozważyć podjęcie takiej decyzji lub w trakcie dokonywania rezerwacji miejsca przez czytelnika zapytać o to, ile czasu zamierza przebywać w czytelni. Biblioteka Narodowa rekomenduje wprowadzenie przerw w trakcie otwarcia czytelni obejmujących wietrzenie pomieszczenia oraz dezynfekcję blatów, podłóg, klamek i klawiatur.

73. Czy w związku z możliwością otwierania czytelń i umożliwiania wolnego dostępu do księgozbiorów przestaje obowiązywać konieczność poddawania zwracanych książek kwarantannie? Czy książki „dotykane” przez czytelnika w ramach wolnego dostępu trzeba będzie poddać kwarantannie?
Biblioteka Narodowa, jak podaje w komunikacie z 28 maja 2020 roku, pozostawia ostateczną decyzję o wolnym dostępie do księgozbioru w gestii dyrektora z uwagi na zróżnicowanie sytuacji epidemicznej w zależności od gminy, powiatu i województwa. Wirus dość krótko utrzymuje się na papierze i kartonie. Jeśli nie ma lokalnie znaczącego wzrostu zachorowań i zostaną zachowane zasady reżimu sanitarnego – w tym konieczność dezynfekcji rąk przez czytelników przed podejściem do regałów oraz zachowania zasady dystansu społecznego (także między regałami) – można zezwolić na wolny dostęp do księgozbioru. Jeżeli zostaną spełnione zasady reżimu sanitarnego nie trzeba poddawać książek z wolnego dostępu kwarantannie, chyba że czytelnik będzie przejawiał objawy choroby. Odmiennie należy czynić z książkami, które zostały wypożyczone do domu. O ile bibliotekarz ma gwarancję dezynfekcji rąk przez czytelnika dotykającego książki z wolnego dostępu (obowiązek dezynfekcji rąk przy wejściu do biblioteki) o tyle nie wie, kto dotykał książek wypożyczonych do domu. Zatem okres 3 dni kwarantanny książek wypożyczanych do domu jest zalecany.

74. Czy można udostępnić czytelnikom katalog kartkowy?
Należy postąpić jak w przypadku wolnego dostępu. Odpowiedź zawarta jest w pytaniu poprzedzającym. 

75. Posiadamy w bibliotece zabawki. Czy powinniśmy udostępnić je dzieciom?
Biblioteka Narodowa rekomenduje usunięcie z czytelni zabawek i innych przedmiotów trudnych w dezynfekcji. Czytelnie dla dzieci powinny wdrożyć takie same procedury reżimu sanitarnego jak czytelnie dedykowane dorosłym. Należy unikać organizowania większych skupisk dzieci w jednym pomieszczeniu.

76. Czy można organizować spotkania w czytelniach?
Biblioteka Narodowa nie rekomenduje organizacji w pomieszczeniach zamkniętych konferencji, seminariów, zebrań i spotkań innych niż w formie on-line.

77. Czy można organizować spotkania na świeżym powietrzu?
Biblioteka Narodowa rekomenduje organizację wydarzenia na świeżym powietrzu w tych miejscowościach, w których nie ma przypadków zakażeń koronawirusem lub wyraźnie liczba ich spada. Oczywiście obowiązują wówczas zasady reżimu sanitarnego określone w przepisach.

78. Jakie są rekomendacje obsługi czytelników sezonowych np. kuracjusze, przyjezdni?
Rekomendacje są takie same jak w przypadku czytelników stałych.

79. W jaki sposób dezynfekować klawiatury komputerowe? Przecieranie ich kilka razy dziennie środkiem dezynfekującym może je uszkodzić lub zmyć napisy na klawiszach.
Dezynfekcja klawiatur komputerowych powinna odbyć się zgodnie z instrukcjami producenta.

80. Jakie są rekomendacje dotyczące świadczenia przez bibliotekę usług płatnych typu: kserokopiowanie, skanowanie, drukowanie, sprzedaż?
Biblioteka Narodowa rekomenduje przy usłudze kserowania, skanowania czy drukowania (także przy samoobsługowych skanerach czy urządzeniach wielofunkcyjnych) dezynfekcję tych urządzeń zgodnie z instrukcjami od producenta. W przypadku sprzedaży stacjonarnej należy przestrzegać również reżimu sanitarnego: maseczki, rękawiczki, dezynfekcja rąk i blatów oraz bezpiecznego dystansu.

81. W okresie letnim w miejscowościach nadmorskich z bibliotecznych toalet korzystają często turyści, którzy odwiedzają bibliotekę dosłownie na minutę, głównie by bezpłatnie skorzystać z toalety. Czy w okresie pandemii można ograniczyć udostępnianie toalet tylko dla czytelników, którzy spędzają dłuższy czas w bibliotece?
Sanitariaty dla czytelników powinny zostać udostępnione w niezbędnym zakresie i z zachowaniem zaleceń sanitarnych dotyczących innych pomieszczeń. W sanitariatach muszą znaleźć się odpowiednie instrukcje w tym zakresie. W bibliotece powinny przebywać tylko osoby, które z niej korzystają. Należy pamiętać by w przypadku przyjmowania turystów nie tworzyć kolejek w budynku biblioteki.