Zmarł Michał Spandowski (1943–2022)
Z głębokim żalem informujemy, że w dniu 11 listopada 2022 roku, w wieku 79 lat, zmarł Michał Spandowski – ceniony inkunabulista i wieloletni pracownik Zakładu Starych Druków Biblioteki Narodowej.
Michał Antoni Spandowski urodził się 14 lutego 1943 roku w Warszawie. Studia na kierunku filologia klasyczna, na Uniwersytecie Warszawskim, ukończył w 1965 roku, na podstawie pracy magisterskiej Sylwetki kobiet w „Heroidach” Owidiusza, napisanej pod kierunkiem prof. dr hab. Lidii Winniczuk.
Pracę zawodową w Bibliotece Narodowej podjął 16 września 1966 roku, w ówczesnym Dziale Starych Druków, gdzie zatrudniony był kolejno na stanowiskach od młodszego do starszego bibliotekarza. W 1973 roku ukończył Podyplomowe Studium Bibliotekoznawstwa przy Uniwersytecie im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, na podstawie rozprawy Zamojska próba przekładu Owidiusza, pod kierunkiem doc. dr Henryka Kowalewicza. We wrześniu 1975 roku zdał egzamin na bibliotekarza dyplomowanego i od tego czasu zajmował kolejno stanowiska adiunkta bibliotecznego, kustosza dyplomowanego od 1982 roku i od 1987 roku starszego kustosza dyplomowanego. Od października 1993 do grudnia 1995 roku pełnił obowiązki kierownika Zakładu Starych Druków BN.
Michał Spandowski wniósł znaczący wkład w opracowanie jednej z najcenniejszych w kraju kolekcji starodruków. Aktywnie uczestniczył w pracach naukowych prowadzonych w Zakładzie Starych Druków BN. Intensywnie działał na polu naukowym i z biegiem lat stał się cenionym znawcą tematyki książki dawnej, w szczególności inkunabułów.
Po przejściu na emeryturę profesor Alodii Kaweckiej-Gryczowej, reprezentował stronę polską w projekcie Gesamtkatalog der Wiegendrucke, realizowanym przez Staatsbibliothek zu Berlin. Od lat 80. przeprowadził szereg kwerend w wielu instytucjach krajowych i zagranicznych, celem rejestracji inkunabułów i dokumentacji ich strat. Był współtwórcą drugiego tomu Incunabula quae in bibliothecis Poloniae asservantur (Wrocław 1994) – centralnego katalogu inkunabułów w bibliotekach polskich, zawierającego addenda i spis strat.
Przez większość pracy zawodowej aktywnie uczestniczył w projektach badawczych dotyczących poloników w księgozbiorach poza granicami kraju. Pierwsze prace bibliograficzne wykonywał już w 1974 roku w Rzymie, dzięki przyznanemu mu wówczas dwumiesięcznemu stypendium rządu włoskiego. W latach 1988-2009 zaangażowany był w projekt rejestracji poloników XVI-XVIII wieku w bibliotekach rzymskich, realizowany dzięki porozumieniu pomiędzy Biblioteką Narodową a Papieskim Instytutem Studiów Kościelnych i Fundacją Rzymską im. Margrabiny J.Z. Umiastowskiej. Jako stypendysta tej fundacji badał polonika w Biblioteca Casanatense, Biblioteca Apostolica Vaticana, Biblioteca dell’Accademia Nazionale dei Lincei e Corsiniana, Biblioteca Vallicelliana i in. Efektem tych prac są Katalog starych druków biblioteki Papieskiego Kolegium Polskiego w Rzymie (Warszawa 2010) oraz Katalog poloników biblioteki Pontificia Università Urbaniana (Warszawa 2012).
Przyczynił się do sfinalizowania wieloletnich wysiłków skatalogowania zbiorów biblioteki Kolegium Jezuitów w Braniewie przechowywanych w Bibliotece Uniwersyteckiej w Uppsali w Szwecji, czego pokłosiem jest opublikowany w jego opracowaniu The catalogue of the book collection of the Jesuit College in Braniewo held in the University Library in Uppsala (Warszawa-Uppsala 2007).
Publikował w czasopismach krajowych i zagranicznych, m.in. w „Roczniku Biblioteki Narodowej”, „Polish Libraries”, „Rocznikach Bibliotecznych”, „Wolfenbütteler Notizen zur Buchgeschichte”, a także w prestiżowym „Gutenberg-Jahrbuch”. Występował na wielu konferencjach krajowych i zagranicznych.
Mimo przejścia w 2008 roku na emeryturę nie zaniechał pracy naukowej. Był bliskim współpracownikiem wielu polskich instytucji, służąc pomocą podczas opracowania ich katalogów inkunabułów: Biblioteki UMK w Toruniu, Biblioteki WSD Metropolii Warmińskiej „Hosianum” w Olsztynie, Biblioteki Naukowej PAU-PAN w Krakowie, Książnicy Pomorskiej w Szczecinie i in. Recenzował liczne prace z zakresu inkunabulistyki. Opracował nowe wydanie Katalogu starych druków Biblioteki Publicznej m.st. Warszawy (Warszawa 2005).
Dziełem jego życia było opracowanie kolekcji inkunabułów Biblioteki Narodowej i opublikowanie ich katalogu, nad którym pracował z przerwami od końca lat 90. Trud został zwieńczony ukazaniem się w Wydawnictwie BN w 2020 roku Catalogue of Incunabula in the National Library of Poland. W tym samym roku ukazała się także ostatnia jego publikacja Bibliotheca Rediviva (XVI-wieczne druki z dawnych bibliotek Stargardu), opracowana wspólnie z dr Agatą Michalską. W czerwcu 2022 r. na prośbę redakcji „Polish Libraries” przygotował wewnętrzną recenzję wydawniczą jednego z artykułów dotyczących inkunabułów.
Poza pracą zawodową, znany był w kręgach filmoznawczych; publikował także wiersze pod pseudonimami.
Na wniosek dyrektora BN został odznaczony w 2008 r. Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski. Wcześniej uhonorowany został Złotym Krzyżem Zasługi i odznaką Zasłużony Działacz Kultury.