VOJAĜO. Rowerem do Azji z esperanto (1928–1932). Wystawa w czytelniach Biblioteki Narodowej
Rowerowa wyprawa przez dwa kontynenty, tysiące odnalezionych po latach dokumentów i historia esperanto, która rozpoczęła się w Warszawie. Już od 9 grudnia zapraszamy na wystawę VOJAĜO. Rowerem do Azji z esperanto (1928–1932) – opowieść o niezwykłej podróży młodego esperantysty Luciena Péraire’a i ocalaniu dorobku ruchu, który przekracza granice państw i kultur.
W 1928 roku w Lyonie rozpoczęła się niezwykła podroż. Lucien Peraire (1906–1997), stolarz i esperantysta, wyruszył w rowerową wyprawę dookoła świata – wędrówkę, której przebieg do dziś pozostaje niemal nieznany. Zmierzając na wschód, przez Europę, Związek Radziecki, Japonię, Chiny i Azję Południowo-Wschodnią aż do Indonezji, Lucien próbował znaleźć odpowiedź na fundamentalne pytanie: co jest przyczyną wojen i wrogości między narodami?
Na trasie swojej wyprawy poznawał i obserwował ludzi, ale też dokumentował polityczne, gospodarcze i społeczne realia odwiedzanych krajów. Świadectwo tej niezwykłej podroży – tysiące przedmiotów, wśród nich: dzienniki, notatki stenograficzne, zapiski w języku francuskim i esperanto, fotografie, pocztówki, tekstylia i korespondencję – niedawno na nowo odkryto w piwnicy pewnego stowarzyszenia w Paryżu.
Niepewny los tej kolekcji wyraźnie wskazuje na jedno z najpilniejszych wyzwań, przed jakimi stoi dziś dziedzictwo esperanto na całym świecie. Ruch esperantystów, zrodzony w Warszawie niemal 150 lat temu, szybko rozprzestrzenił się na wszystkie kontynenty i przeniknął do wszystkich sfer aktywności człowieka: nie tylko do językoznawstwa, lecz przede wszystkim do literatury, polityki, religii, nauki i innych dziedzin życia. Ze swej natury ponadnarodowy i globalny – ruch ten nigdy nie posiadał uniwersytetów ani bibliotek, które mogłyby chronić jego spuściznę. To wyjątkowe dziedzictwo stoi dziś wobec realnego zagrożenia zniknięciem.
Dokumentacja Peraire’a została ocalona dzięki digitalizacji sfinansowanej przez Region Ile-de-France, jednak duża część światowej spuścizny esperanto wciąż pozostaje zagrożona. W 2023 roku Biblioteka Narodowa podjęła przełomową decyzję o przejęciu od Światowego Związku Esperantystów w Rotterdamie kolekcji Hectora Hodlera, liczącej ponad siedem ton nieopracowanej dokumentacji. Warszawa, jako miejsce narodzin esperanto, stała się jednym z głównych ośrodków ochrony tego wyjątkowego doświadczenia ludzkości.
Wystawa VOJAĜO. Rowerem do Azji z esperanto (1928–1932) po raz pierwszy prezentuje starannie dobrany wybór obiektów z kolekcji Peraire’a, zestawionych z dokumentami przechowywanymi w Bibliotece Narodowej. Ekspozycja ukazuje rozwój ruchu esperanckiego na przełomie lat 20. i 30. ubiegłego wieku i odsłania jego niezwykłą żywotność.
VOJAĜO. Rowerem do Azji z esperanto (1928–1932)
od 9 grudnia 2025
Biblioteka Narodowa w Warszawie
al. Niepodległości 213
Kuratorzy: Pascal Dubourg Glatigny, Gabriela Skonieczna
Współpraca merytoryczna: Sophie David, Régis Fournier, Agnieszka Mozer, Nicolas Raymond
Oprawa graficzna: Goodnews | Waldemar Koralewski, Paulina Wojdyna, Justyna Radziej
Wstęp wolny
