Ponad miliard złotych na wsparcie rozwoju czytelnictwa. Konferencja podsumowująca Narodowy Program Rozwoju Czytelnictwa 2.0
W dniach 23–24 września 2025 roku w Warszawie pod hasłem „Czytanie ma tylko dobre strony” odbyła się konferencja podsumowująca Narodowy Program Rozwoju Czytelnictwa 2.0 (NPRCz 2.0). W Warszawie spotkało się 280 osób, w tym beneficjenci i operatorzy programu, przedstawiciele resortu kultury i edukacji, rynku wydawniczego, księgarze, samorządowcy oraz inne środowiska związane z kręgiem czytelniczym. Konferencja była okazją do wysłuchania debat, wymiany doświadczeń oraz sieciowania. Stanowiła punkt wyjścia do rozmów o przyszłości programu i nakreślenia kierunków oraz założeń przyszłej edycji przy zachowaniu trwałości efektów osiągniętych w latach 2021–2025.
Konferencję otworzyła Marta Cienkowska, ministra kultury i dziedzictwa narodowego, zaznaczając, że „dzięki ponad miliardowi złotych przeznaczonych na ten program, ponad 2,5 tys. bibliotek publicznych i prawie 10 tys. szkół wzbogaciło się o nowości wydawnicze, a do czytelników trafiło ok. 13,5 mln książek – od klasyki literatury przez literaturę dziecięcą po najnowsze tytuły. Dzięki temu programowi biblioteki stały się nowoczesnymi centrami życia społecznego – miejscem rozmowy, spotkań i wspólnoty. Natomiast bibliotekarki, bibliotekarze, nauczyciele i edukatorzy mogli podnieść swoje kompetencje i odkryć nowe formy pracy z czytelnikiem”. Ministra dodała również, że trwają prace przygotowawcze nad Narodowym Programem Rozwoju Czytelnictwa 3.0: „Będzie to program odświeżony, dostosowany do nowych realiów, z większym naciskiem na audiobooki, e-booki i dostępność cyfrową”.
Izabela Ziętka, podsekretarz stanu w Ministerstwie Edukacji Narodowej, podkreśliła proces zmian w bibliotekach szkolnych, które stały się miejscem spotkań. Zaznaczyła, że MEN bardzo mocno akcentuje wagę książki, która oddziałuje sensorycznie i rozwija krytyczne myślenie. Wyraziła wolę dalszego rozwoju NPRCz i dodała, iż jest to „program pasjonatów, którzy chcą szerzyć czytelnictwo i siłaczy w cyfrowym świecie”.
Podczas dwóch dni podsumowano pięć lat funkcjonowania NPRCz 2.0. Dyskutowano o jego wpływie na poszczególne instytucje, zastanawiano się nad kierunkami edycji 3.0, nakreślano dalsze działania rozwojowe oraz rozmawiano o współczesnym czytelnictwie – jego wyzwaniach i perspektywach, które przyczyniają się do podnoszenia poziomu czytelnictwa w Polsce. Program konferencji obejmował również wykłady inspiracyjne, debatę z operatorami i beneficjentami NPRCz, spotkanie z przedstawicielami organizacji pozarządowych i zespołu ds. pola literackiego, panel o europejskich strategiach rozwoju czytelnictwa z udziałem ekspertów z Litwy, Czech, Norwegii i Niemiec oraz debaty na temat przyszłości czytelnictwa z badaczami czy o lokalnej roli bibliotek z przedstawicielami samorządów. Dopełnieniem całości było wieczorne spotkanie sieciujące w Pałacu Rzeczypospolitej.
Debaty i wykłady można obejrzeć na kanale YouTube NPRCz:
Biblioteka Narodowa w ramach priorytetu „Poprawa oferty bibliotek publicznych” realizowała dwa kierunki interwencji, na które składały się:
- Zakup i zdalny dostęp do nowości wydawniczych
Dzięki temu kierunkowi biblioteki wzbogaciły swoje księgozbiory o nowe tytuły, a jednocześnie – idąc z duchem czasu i wsłuchując się w oczekiwania czytelników – oferowały zdalny dostęp do e-booków i audiobooków. Każda z bibliotek samodzielnie decydowała o zakupach, wybierając proporcje między książką papierową a cyfrową. Dzięki temu samorządy, zobowiązane do finansowania działalności bibliotek, mogły lepiej planować wkład własny i zapewnić budżet na urozmaicenie księgozbiorów. Tylko w tym roku na ten cel samorządy przekazały rekordową kwotę 67 mln zł, co wraz z dofinansowaniem dało łącznie 100 mln zł na zakup książek. Ten kierunek interwencji wspierał również rynek wydawniczy oraz pisarzy i twórców.
- Budowa ogólnokrajowej sieci bibliotecznej poprzez zintegrowany system zarządzania zasobami bibliotek
W ramach tego działania powstała wspólna baza danych – Połączone Katalogi, umożliwiająca jednolitą działalność biblioteczną i informacyjną oraz dająca wszystkim zainteresowanym dostęp do materiałów i źródeł informacji. Stało się to możliwe dzięki wdrożeniu jednego systemu łączącego katalogi 146 bibliotek oraz innych książnic współkatalogujących z BN. Warto podkreślić, iż w pierwszej połowie 2025 roku odnotowano już ponad pół miliarda wejść do Połączonych Katalogów.
Biblioteki publiczne mogły korzystać też z innych obszarów wsparcia NPRCz 2.0:
- Inwestycje w infrastrukturę bibliotek publicznych
Obejmujące budowę, przebudowę, rekonstrukcję, adaptację i modernizację obiektów wraz z wyposażeniem. W efekcie swoje oblicze zmieniło 113 bibliotek, oferując mieszkańcom dostęp do nowoczesnych i przyjaznych przestrzeni kulturalnych. - Program dotacyjny dla bibliotek oraz promocja czytelnictwa
W ramach kierunku interwencji „BLISKO – Biblioteka | Lokalność | Inicjatywy | Społeczność | Kooperacja | Oddolność” wzmocniono rolę bibliotek jako „trzeciego miejsca”, integrując mieszkańców i rozwijając partnerstwa z lokalnymi instytucjami. Dodatkowo poszerzono kompetencje kadr bibliotekarskich.
NPRCz 2.0 objął również biblioteki szkolne, biblioteki pedagogiczne i placówki wychowania przedszkolnego. Dzięki niemu:
- zwiększono dostęp do nowości wydawniczych – księgozbiory wzbogaciły się o ponad 4,6 mln nowych tytułów
- rozwijano nawyki czytelnicze wśród dzieci w wieku przedszkolnym
- wzmocniono aktywność czytelniczą uczniów szkół podstawowych i ponadpodstawowych
- uatrakcyjniono przestrzenie biblioteczne poprzez zakup nowego wyposażenia
- zwiększono potencjał bibliotek i ich atrakcyjność w oczach młodych ludzi
- zachęcono najmłodszych do kontaktu z książką.
Narodowy Program Rozwoju Czytelnictwa 2.0 (NPRCz 2.0) to wieloletni program rządowy na lata 2021–2025 w ramach którego środki w wysokości ponad miliarda złotych (60% z budżetu państwa, 40% — wkład własny beneficjentów) zostały przeznaczone na różne formy wsparcia i promocji czytelnictwa w Polsce. To największy i jeden z najważniejszych — z uwagi na skalę oddziaływania i budżet — programów wieloletnich Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Jego celem było wsparcie, promocja i rozwój czytelnictwa w Polsce, kształtowanie postaw proczytelniczych, zwiększanie dostępu do wszelkich formatów książek, wzmacnianie kompetencji posługiwania się językiem ojczystym oraz roli bibliotek publicznych jako lokalnych ośrodków życia społecznego i centrów dostępu do kultury i wiedzy. W skład NPRCz 2.0 wchodziły cztery priorytetowe obszary wsparcia, zarządzane przez Bibliotekę Narodową, Instytut Książki, Ministerstwo Edukacji Narodowej oraz Narodowe Centrum Kultury. W ramach NPRCz 2.0 m. in. blisko pół miliarda złotych trafiło na rynek wydawniczy (zakup nowości książkowych), a kolejnych kilkaset milionów zostało przeznaczonych na modernizację i budowę bibliotek. 