JAM POSEŁKINI JEGO
język i emocje polskiego średniowiecza – wystawa w Pałacu Rzeczypospolitej
Posełkini, opacicha, przezdziatkini, prorokini, wozatarka, walecznica – to nie są nowoczesne feminatywy, a kilka słów wyjętych ze średniowiecznych tekstów. „Posełkini” pojawia się w Psałterzu floriańskim, w objawieniach św. Brygidy, a w końcu w epickiej pieśni o Zwiastowaniu, gdzie Maryja odpowiada na anielskie pozdrowienie: „jam posełkini jego”. To, co dziś może wydawać się nowe, a dla niektórych kontrowersyjne, było w naszym języku u jego zarania.
Słowa, jak gatunki świata roślin i zwierząt, wymierają lub przystosowują się – zmieniając znaczenie. Migrują, są reintrodukowane lub lekkomyślnie wprowadzane jak gatunek inwazyjny, inne zaszywają się gdzieś, by niespodziewanie powrócić jak żywa skamieniałość. W średniowiecznej polszczyźnie widzimy ten ekosystem w pierwotnej postaci, nieuregulowanej jeszcze biurokracją rad językowych i kaprysami lingwistycznych celebrytów. Widzimy też, jak wiele odprysków średniowiecznego świata przetrwało w języku do dziś, i jak wiele się zmieniło.
A język średniowiecza to niezwykłe tworzywo. To w nim odbijały się zarówno emocje religijne i intymne, jak i codzienność – od medycyny i praktyk magicznych, po groźby i żarty. Rękopisy sprzed pięciu i sześciu stuleci przypominają nam, że język nie jest martwym, skamieniałym systemem, lecz żywym organizmem – zmienia się, wyzwala emocje, bywa narzędziem czułości i modlitwy, ale też bronią – mogącą zranić, a nawet pozbawić życia.
Słowa w średniowiecznych rękopisach przeplatały się z obrazem, z wyobrażonym na marginesach ksiąg fantastycznym światem smoków, syren i ludzko-zwierzęcych hybryd. Częścią wystawy są rzeźby Saszy Wiktora, zainspirowane bestiariuszowymi miniaturami namalowanymi między wersetami Psałterza floriańskiego.
„Jam posełkini jego” to opowieść o języku, który łączył naukę i magię, wiarę i codzienność, a przede wszystkim emocje ludzi sprzed wieków.
kurator: dr Łukasz Kozak
oprawa graficzna: Hanna Dudkowiak
rzeźby: Sasza Wiktor
światło: Aleksander Prowaliński
22 października 2025 – 31 maja 2026
Pałac Rzeczypospolitej
Plac Krasińskich 3/5
Warszawa