Czytająca Polska spotkała się w Zabrzu
Zabrze liderem czytelnictwa: jako pierwsze miasto w Polsce podpisało zobowiązanie urzędników do pracy nad czytelnictwem.
Innowacja jest tym, co definiuje przywódcę – powiedział Steve Jobs, mając z pewnością na myśli też siebie samego. Dziś Zabrze stało się prawdziwym Jobsem pośród polskich miast: jako pierwsze miasto w Polsce dostrzegło i postanowiło wykorzystać potencjał rozwojowy czytelnictwa dla swojej społeczności.
„Wspieranie rozwoju czytelnictwa w Zabrzu jest działaniem na rzecz dobra wspólnego, dlatego ważne jest, aby wszystkie instytucje i podmioty działały w tym zakresie, podejmując wspólne inicjatywy oraz tworząc strategie rozwoju czytelnictwa w naszym mieście.
Czytanie, rozumienie i analiza tekstu to umiejętności, z którymi się nie rodzimy, musimy je wykształcić, ważna jest zatem nie tylko odpowiednia edukacja, ale przede wszystkim pokazanie, że jest to kompetencja kluczowa dla sukcesu w życiu osobistym i zawodowym każdego mieszkańca. Patrząc na czytelnictwo z perspektywy miasta jest to kompetencja, która umożliwia rozwój gospodarczy społeczności poprzez dywersyfikację know-how i współpracę różnych obszarów. Czytanie jest narzędziem budowania społeczności o bardziej wyrównanych szansach, co z kolei wpływa na dłuższe życie, mocniejsze demokracje i wzrost gospodarczy.”
– czytamy w deklaracji współpracy podpisanej przez Wydział Rozwoju Urzędu Zabrza oraz Miejską Bibliotekę Publiczną w dniu 20 marca b.r.
Zabrze idzie w dobrym kierunku. Cieszę się, że inicjatorem dołączenia Zabrza do pomysłu Koalicji „Czytająca Polska” jest Miejska Biblioteka Publiczna – to kolejny dowód, jaką rolę biblioteki mogą odgrywać w rozwoju swoich społeczności. Biblioteki nie są kosztem w budżecie, ale narzędziem modernizacji – podkreślił dr Tomasz Makowski, dyrektor Biblioteki Narodowej i przewodniczący Krajowej Rady Bibliotecznej, świadek oficjalnego podpisania deklaracji.
Jesteśmy zaskoczeni, że jako pierwsi w Polsce doszliśmy do takich wniosków – przecież dostępne są tak liczne badania i publikacje pokazujące, że czytanie wzmacnia kompetencje obywatela w najróżniejszych dziedzinach – tworzy społeczności silniejsze intelektualnie, ekonomicznie i społecznie. Inwestycja w czytanie jest po prostu w najlepiej pojętym interesie każdej społeczności – podkreślają zgodnie Tomasz Iwasiów, Dyrektor Miejskiej Biblioteki Publicznej w Zabrzu oraz Małgorzata Giela, Naczelnik Miejskiego Wydziału Rozwoju Urzędu.
„Deklaracja współpracy ma jeden podstawowy cel – wprowadzenie zmiany w podejściu i mentalności nie tylko urzędników, ale także mieszkańców. Wierzymy, że wzajemne działania pozwolą spojrzeć na czytelnictwo przez pryzmat narzędzia rozwoju i modernizacji społeczeństwa. Mając na względzie dobro mieszkańców, dbając o ich poziom edukacji, zamożności, zadowolenia z życia, stan zdrowia, dążąc do likwidacji ubóstwa, prewencji uzależnień, niwelowania różnic w możliwościach rozwojowych, pragniemy wspólnie podjąć wysiłek na rzecz promocji i wsparcia rozwoju czytelnictwa w naszym mieście” – piszą dalej sygnatariusze deklaracji zabrzańskiej.
Wspaniała wizja, która ma szanse na prawdziwe wdrożenie to ideał, którego realizacji rzadko doświadczamy. Cieszymy się ogromnie, że oto właśnie na naszych oczach realizuje się wizja, nad którą pracujemy od kilku lat wspólnie z członkami i członkiniami Koalicji „Czytająca Polska”. To wielka motywacja do dalszej pracy – podkreślają koordynatorki prac Koalicji: Maria Deskur, prezes Fundacji Powszechnego Czytania, Katarzyna Janusik, wicedyrektorka Wrocławskiego Dom Literatury, Ewelina Szyszkowska, dyrektor generalna Polskiej Izby Książki, Urszula Chwalba, kuratorka programu Kraków Miasto Literatury UNESCO, Grażyna Szarszewska, członkini Rady Powierniczej FPC, Agnieszka Rasińska-Bóbr, KBF i Hanna Łozowska, Biuro Prezydenta Gdańska ds. Kultury.
Uroczyste podpisanie deklaracji przez Urząd Miasta Zabrze oraz Miejską Bibliotekę Publiczną otwarło warsztaty „Czytająca Polska”, które odbyły się już piąty raz, i po Krakowie, Sopocie, Wrocławiu oraz Warszawie, zawitały właśnie do Zabrza. Uczestnicy pracowali nad strategiami wsparcia czytelnictwa na poziomie szkoły, firmy, gminy i całego państwa. Warsztaty Koalicji „Czytająca Polska” zainicjowane zostały przez Fundację Powszechnego Czytania, Krakowski KBF, Polską Izbę Książki i Wrocławski Dom Literatury; prowadzone są już trzeci rok, a do koordynatorów dołączyło Biuro Prezydenta Gdańska ds. Kultury.
W warsztatach Koalicji „Czytająca Polska” uczestniczyłem pierwszy raz i jestem pod wrażeniem wpływu jaki ta grupa wolontariuszy zaczyna osiągać. Podpisanie deklaracji w Zabrzu to oczywiście spektakularny sukces na dziś, ale przygotowane są także inne strategie, dla sektora edukacji, regulacji w obszarze polityki społecznej czy dla biznesu; i widząc jak działa Koalicja jestem przekonany, że także te kolejne strategie zostaną wdrożone. No i trzymamy kciuki za kolejne miasta, które będą chciały pójść w ślad Zabrza – podkreśla Mikołaj Małaczyński, prezes Legimi.
Czytelnictwo w Polsce jest na znacząco niższym poziomie niż w wielu innych krajach Europy. Negatywne skutki tego stanu rzeczy są nie zostały w Polsce przez dokładnie zbadane, ale na podstawie naszej wiedzy na temat badań o analizach innych rynków sądzimy, że Polska rocznie traci kilka, a może nawet kilkanaście miliardów złotych ze względu zbyt mały odsetek czytających.
Polepszenie tej sytuacji jest polską racją stanu. Dlatego spotykamy się, dlatego uczestnicy gotowi są przyjeżdżać z najróżniejszych miejsc w Polsce – wszyscy rozumiemy, że temat jest bardzo istotny.
Zależy nam na wypracowaniu strategii zmiany w oparciu o bardzo różnorodne punkty widzenia – centralne i lokalne; państwowe i biznesowe; dyrektorskie i bardziej codzienne. Uwzględnienie tych wielu głosów jest dla nas kluczowe. To jest metodologia, która umożliwia nam tworzenie krok po kroku realnej, osadzonej w rzeczywistości, przemyślanej, ale też możliwej do realizacji strategii podniesienia poziomu czytelnictwa w Polsce – podkreślają koordynatorki Koalicji.
Fundacja Powszechnego Czytania jest organizacją non profit, która powstała w 2018 roku i stawia sobie za cel wyrównanie szans dzieci na dobry start i szans Polski na lepszą przyszłość – poprzez podniesienie poziomu czytelnictwa w Polsce. W 2019 r. Fundacja uruchomiła program Książka na receptę. Recepta na sukces zapraszając do współpracy pierwszego pediatrę na świecie, który w 1990 roku zaczął przepisywać czytanie jak witaminy. W 2020 roku, w dniu zamknięcia szkół, Fundacja stworzyła kampanię #TerazCzasNaCzytanie namawiając rodziców do odrywania dzieci od ekranów. W 2021 roku wraz z koordynatorami Koalicji „Czytająca Polska” opublikowała pierwszy polski poradnik upowszechniania czytania Supermoc książek oraz Supermoc książek w przedszkolu. Od dnia wybuchu wojny w Ukrainie prowadzi akcję #KsiążkaChroni, której celem jest dostarczenie książek dzieciom uchodźcom i pomoc wydawcom ukraińskim, w 2022 r. we współpracy z Unią Metropolii Polskich wystartowała z kampanią #CzytanieRządzi, w 2023 r. uruchomiła pierwszą edycję kampanii #TataTeżCzyta, zorganizowała też pierwszą międzynarodową konferencję Literacy for Democracy; co roku w grudniu prowadzi świąteczną kampanię fundraisingową #UwolnijSupermocDobra. Fundacja zaprasza do współpracy wszystkich ludzi zainteresowanych tematem podniesienia poziomu czytelnictwa w Polsce.
KBF jest gminną instytucją kultury, która od ponad dwudziestu lat nieprzerwanie działa na rzecz rozwoju przemysłów kreatywnych, turystyki kulturalnej, branży spotkań i przemysłów czasu wolnego. Główne obszary działalności KBF to: literatura, film, muzyka, sztuki wizualne, turystyka, inicjatywy lokalne i edukacja. Instytucja zajmuje się organizacją i promocją imprez kulturalnych o zasięgu lokalnym, ogólnopolskim i międzynarodowym, takich jak: Misteria Paschalia, Festiwal Muzyki Filmowej w Krakowie, Festiwal Conrada, Wianki i wiele innych rozpoznawalnych marek. KBF jest również współgospodarzem Pałacu Potockich, wydawcą czasopism i operatorem programów Kraków Culture, Kraków Miasto Literatury UNESCO oraz Krakow Film Commission.
Polska Izba Książki (PIK) to samorząd gospodarczy branży wydawniczo-księgarskiej. Izba działa od 1990 roku. Jej podstawowym zadaniem jest dbałość o jak najdogodniejsze warunki rozwoju gospodarczego branży, piśmiennictwa oraz czytelnictwa w Polsce. Zrzesza ponad 160 firm działających na rynku książki; jest jednym z inicjatorów powstania i współfundatorów Fundacji Powszechnego Czytania.
Wrocławski Dom Literatury to instytucja powstała w ramach Europejskiej Stolicy Kultury Wrocław 2016. Organizuje wydarzenia literackie, poczynając od spotkań autorskich, przez projekty edukacyjne, rezydencje literackie i działalność wydawniczą (w ramach Wydawnictwa Warstwy), po festiwale i nagrody, by wymienić tu tylko Literacką Nagrodę Europy Środkowej Angelus czy Międzynarodowy Festiwal Poezji Silesius. WDL pełni też rolę partnera po stronie miasta Wrocławia dla działań Fundacji Olgi Tokarczuk oraz koordynuje literackie projekty międzynarodowe w ramach różnych sieci współpracy, jak chociażby Międzynarodowa Sieć Miast Schronienia (ICORN), do której stolica Dolnego Śląska należy od 2015 roku. W 2019, za sprawą aplikacji przygotowanej przez zespół WDL, Wrocław dołączył także do Sieci Miast Kreatywnych UNESCO jako Miasto Literatury, a w 2022 roku podpisał deklarację założycielską nowej sieci międzynarodowej współpracy literackiej – Światowych Stolic Książki UNESCO.
Biuro Prezydenta ds. Kultury, to wydział Urzędu Miejskiego w Gdańsku, który aktywnie wspiera działania dwunastu miejskich instytucji kultury. Obecnie w Biurze prowadzony jest szereg działań wzmacniających pole literatury, skierowanych do autorów, wydawców, księgarzy, organizacji pozarządowych. To między inny Gdańskie Stypendium Kulturalne, pozwalające realizować projekty twórcze czy Gdański Fundusz Wydawniczy oraz wsparcie kampanii promocyjnych nowopowstającej literatury i muzyki. Od 2022 roku istnieje konkurs grantowy Gdańsk Miasto Literatury wspierający działania animujące czytelnictwo, m.in. wzmacniające kulturotwórczą rolę księgarń czy pielęgnujące dziedzictwo literackie Gdańska. Biuro wzmacnia działania na rzecz czytelnictwa: opracowano system ulg czynszowych dla księgarń kameralnych w lokalach komunalnych, w jednej z miejskich instytucji kultury powołano zespół Gdańsk Miasto Literatury, rozpoczęto prace nad remontem zabytkowego, dawnego sierocińca, który ma szanse stać się pełnowymiarowym domem literatury z miejscami rezydencyjnymi. W 2010 roku powołano międzynarodową nagrodę dla poetów i tłumaczy – Europejski Poeta Wolności. Od 2015 z kolei wręczana jest samodzielna Nagroda Prezydenta Miasta Gdańska za Twórczość Translatorską im. Tadeusza Boya-Żeleńskiego, której towarzyszy festiwal Odnalezione w Tłumaczeniu. W Gdańsku prowadzone są także rezydencje dla autorów literatury, tłumaczy i naukowców m.in. we współpracy z Unią Literacką, a także w ramach Międzynarodowej Sieci Schronienia ICORN.