Rocznica ataku Rosji na Polskę
Dziś mija 82. rocznica ataku Rosji na Polskę. Archiwalne informacje o agresji i napaści ZSRR, dokonanej 17 września 1939 roku, można znaleźć w zbiorach Biblioteki Narodowej, w szczególności w prasie udostępnianej w bibliotece cyfrowej polona.pl.
Publikowane artykuły prasowe stanowią niezwykle cenne źródło pozwalające na poznanie sytuacji i nastrojów, jakie wówczas panowały oraz komunikatów z frontu wojennego. „Dziennik Polski” informował o wkroczeniu wojsk sowieckich do Polski, dodając w nagłówku, że jest to „równoznaczne z wypowiedzeniem wojny Anglii i Francji przez ZSSR”. Gazety takie, jak: „Wieczór Warszawski”, „Ekspress Poranny”, „Polska Zbrojna”, „Goniec Warszawski” czy „Kurier Warszawski” drukowały orędzie prezydenta Ignacego Mościckiego do obywateli, w którym podkreślał, że: „Polska sprzymierzona z Anglią i Francją walczy o prawo przeciwko bezprawiu, o wiarę i cywilizację przeciwko barbarzyństwu, o dobro przeciwko panowaniu zła na świecie”. Równolegle „Kurier Warszawski” donosił o naruszeniu wschodniej granicy „pod płaszczykiem obrony ludności”. Pisano wówczas: „To pogwałcenie naszej granicy i pogwałcenie paktu nieagresji z Polską. Sowiety komentują rzekomą troskliwością o ludność białoruską i ukraińską w nocie, wręczonej w Moskwie ambasadorowi Polski, Grzybowskiemu”.
Kiedy 17 września, o godzinie trzeciej w nocy, polski ambasador w Moskwie, Wacław Grzybowski, został wezwany do Ludowego Komisariatu Spraw Zagranicznych, odczytano mu notę stwierdzającą, że państwo polskie przestało istnieć. Ambasador wykazał kłamliwość tekstu i odmówił jego przyjęcia. Tymczasem od rana na całej długości granicy wojska sowieckie, napotykając opór oddziałów polskich, wkraczały na terytorium Rzeczypospolitej. Walcząca z Niemcami Polska nie mogła przeciwstawić się nowemu najeźdźcy. W świetle prawa międzynarodowego oba państwa znalazły się w stanie wojny, mimo że nie nastąpiło jej formalne wypowiedzenie. Po krótkich walkach 19 września zostało zajęte Wilno, trzy dni później, po heroicznej obronie polskiej, Sowieci wkroczyli do Grodna, a 22 września padł Lwów.
Akt agresji był komentowany na świecie, a o zawiadomieniach i stanowiskach sprzymierzeńców Polski informowano na łamach polskich gazet, przytaczając doniesienia korespondentów dyplomatycznych. W „Dobry Wieczór! Kurier Czerwony” podano komunikat z Londynu, w którym podkreślono, iż „rząd angielski zbadał fakt agresji Sowietów wobec Polski i nie widzi żadnego usprawiedliwienia dla tej akcji”. Na pierwszej stronie „Kuriera Warszawskiego” napisano, że „prasa węgierska komentując fakt agresji sowieckiej wobec Polski, podkreśla, że chociaż historia powtarza się dość często, to jednak należy przypuszczać, jak stwierdzają dzienniki węgierskie – że tym razem tragedia Polski sprzed 130 lat nie powtórzy się”, a Polska nie podda się nawale hitleryzmu i komunizmu.
Zapiski z dawnej prasy mogą stanowić materiał badawczy dla historyków oraz wszystkich zainteresowanych tymi wydarzeniami. Część z nich prezentujemy w poniższej galerii.
