Rozmowa Jana z Mateuszem, czyli Kadłubek i dzieje Polski
Zamknięta w czterech księgach kronika spisana przez Wincentego Kadłubka to, obok dzieła Galla Anonima, główne źródło wiedzy o historii Polski do końca XII wieku. Wchodzące w skład kolekcji Biblioteki Narodowej dzieło zostało omówione szczegółowo w dziewiątym rozdziale książki Pierwsze/Najstarsze.
Kronika została poddana szczegółowej analizie przez Edwarda Skibińskiego, który zwraca uwagę na nowatorstwo utworu. Bowiem jako dzieło historiograficzne kronika jest dość nietypowa. Kadłubek nadał jej kształt dialogu pomiędzy wybitnymi hierarchami kościelnymi połowy XII wieku: arcybiskupem gnieźnieńskim Janem i biskupem krakowskim Mateuszem. Najkrócej mówiąc, Mateusz opowiada historię, Jan ją interpretuje, w czynach polskich władców starając się znaleźć analogię do historii starożytnej. „Dzieło Wincentego Kadłubka to także źródło wielu popularnych legend związanych z początkiem polskiej państwowości. W przeciwieństwie do czeskiego kronikarza Kosmasa czy Marboda z Rennes, którzy bardziej doceniali kobiety, mistrz Wincenty <przeznacza im miejsce pośledniejsze>”.
Co ciekawe, dawni Polacy nie są u Wincentego odpowiednikiem szlachetnych Ateńczyków, lecz ich przeciwników – mieszkańców Atlantydy. Ateńczycy bowiem mieli utworzyć państwo doskonałe, które zrównywało mężczyzn i kobiety. Temu Wincenty się sprzeciwiał, wychodząc z realiów epoki.
Opowieści o pierwszych legendarnych królach, legendę św. Stanisława autor opracowania zestawia z wersją Galla Anonima. Szczegółowej analizie poddana jest też postać Popiela. Historia starszego brata Bolesława Krzywoustego, Zbigniewa, była już wcześniej przedmiotem manipulacji politycznej w kronice Galla. Jak sobie poradził z nią Wincenty? Możemy o tym przeczytać w eseju Edwarda Skibińskiego.
Zachęcamy do lektury eseju Jak czytać kronikę Mistrza Wincentego zwanego Kadłubkiem? na blogu biblioteki cyfrowej POLONA.
Esej został opublikowany w książce Pierwsze/Najstarsze w zbiorach Biblioteki Narodowej, do nabycia w księgarni internetowej Biblioteki Narodowej.