Kazimierz Wielki prawodawca
W czasach panowania Kazimierza Wielkiego, w okresie dynamicznego rozwoju Królestwa Polskiego, została podjęta zakrojona na szeroką skalę reforma prawa. Jej owocem są Statuty Kazimierza Wielkiego, czyli jedne z pierwszych na ziemiach polskich pisanych regulacji prawotwórczych.
W ósmym rozdziale książki Pierwsze/Najstarsze Grzegorz M. Kowalski, analizując wartość Statutów dla polskiego prawodawstwa przypomina okoliczności, w jakich powstały oraz skupia się na niezwykłej postaci polskiego władcy, który ufundował w 1364 roku Akademię Krakowską, jedną z najstarszych uczelni wyższych w tym regionie Europy.
„Ostatni z Piastów na polskim tronie pozostaje w naszej pamięci jako wybitny władca, polityk, wreszcie ten, który »zostawił Polskę murowaną« – przypomina autor eseju. – Wszakże działalność prawodawcza Kazimierza Wielkiego stanowi osiągnięcie o wartości nieprzemijającej, stawiając tego króla w pierwszym rzędzie najwybitniejszych europejskich średniowiecznych monarchów-prawodawców”.
Kazimierz wstąpił na tron w 1333 roku jako młody człowiek, zaledwie 23-letni. Na temat jego dokonań tak pisał w Rocznikach Jan Długosz:
„On (…) państwo wyniósł i dodał mu godności przez święte i sprawiedliwe prawa bardziej, niż przez wznoszenie wspaniałych zamków i miast, przywrócenie straconych ziem i zdobycie nowych. Stał się pierwszym ustawodawcą sprawiedliwych praw w Polsce i zasłużył sobie na to czcigodne i zacne imię, którego mu nie wyrwie żaden jego następca (…)”.
Historia Statutów doskonale świadczy o polskim królu, nie tylko jako świetnym władcy, ale też cieszącym się autorytetem mężu stanu, który, chcąc wprowadzić w życie swe reformy, potrafił otaczać się rzeszą kompetentnych współpracowników stanowiących elitę intelektualną epoki i czerpać z ich wiedzy i doświadczenia.
„Jeśli Mieszko I poprzez przyjęcie chrztu świętego stworzył podwaliny polskiej państwowości – pisze Grzegorz M. Kowalski – to Kazimierz Wielki odegrał podobną rolę w budowie systemu prawa opartego na uniwersalnych zasadach wywodzących się z prawa rzymskiego i religii chrześcijańskiej, przy poszanowaniu polskiej tradycji, kultury i zwyczajów”.
Nie ulega wszakże wątpliwości, że ostatni z Piastów na polskim tronie jako jedyny spośród polskich władców obdarzony został przydomkiem Wielki.
Zachęcamy do lektury eseju Król Kazimierz III Wielki jako prawodawca na blogu biblioteki cyfrowej POLONA.
Esej został opublikowany w książce Pierwsze/Najstarsze w zbiorach Biblioteki Narodowej, do nabycia w księgarni internetowej Biblioteki Narodowej.