Dwa listy Elizy Orzeszkowej w darze dla Biblioteki Narodowej
Dwa listy Elizy Orzeszkowej (1841–1910) przekazał Bibliotece Narodowej w darze Krzysztof Dorosz, były dziennikarz Polskiej Sekcji radia BBC w Londynie, eseista, publicysta, kulturoznawca.
Adresatką tych listów jest Antonina Natansonówna. Obydwa powstały w Grodnie w lutym 1904 roku. Obydwa zostały wykonane kaligraficznym, starannym i czytelnym pismem.
W pierwszym z nich z 10 lutego na dwu stronach wybitna pisarka zaprasza do wzięcia udziału w dobroczynnej loterii na „chleb dla biednych dzieci grodzieńskich”. Aby zostać dobroczyńcą trzeba było wykupić stosowny bilet: „Minimum 15 kop.[iejek]. Maksimum pozostawiamy możności i hojności nabywców”. Zwraca uwagę niezwykłej urody zdanie: „Dotkliwą i ciężką jest walka, którą to w mieście niewiele znanem i zwiedzanem, jednak niemałem, historycznie starem i pięknie nad Niemnem, wśród wzgórz zbudowanem, toczymy z ubóstwem i ciemnotą rodaków”.
W liście drugim z 22 lutego autorka Nad Niemnem dziękuje adresatce za udział w akcji dobroczynnej „uściśnieniem dłoni długiem i gorącem” i składa jej „życzenia, aby los sprawiedliwy był dla Pani i drogę życia Pani uczynił tak szczęśliwą, jak szlachetnem i dobrem jest Jej serce”.
Do rękopiśmiennych listów Orzeszkowej ofiarodawca dołączył maszynopisowy przedruk fragmentu listu Leopolda Meyeta, organizatora loterii, z 20 lutego, skierowany do autorki Obrazka z lat głodowych, w związku ze złożoną przez Anielę Natansonówną ofiarą na rzecz biednych w wysokości 200 rubli: „Nie spodziewałem się takiej ofiary. Zdaje się, że zakasowała wszystkich Lubeckich, Czetwertyńskich, no i …Meyetów. Jest to idealna dziewczyna. W życiu mało się takich charakterów i takich serc spotyka, czasami …w książkach. Warto by jej kilka słów podziękowania napisać”.
W roku 1904 Eliza Orzeszkowa opublikowała dwa ważne utwory Ad Astra. Dwugłos oraz I pieśń niech zapłacze. Profesor Aleksander Brückner zgłosił jej kandydaturę do literackiej nagrody Nobla, jednak rok później otrzymał ją Henryk Sienkiewicz.