Konopnicka – wystawa rękopisów Marii Konopnickiej w nowych czytelniach Biblioteki Narodowej
Nawet najkrótszy biogram Konopnickiej brzmi imponująco. Poetka, nowelistka, krytyczka literacka, publicystka, tłumaczka, działaczka społeczna, patriotka-pozytywistka, emancypantka, a także żona, matka, przyjaciółka. Wymienione aspekty przywołujemy i niejako ilustrujemy prezentowanymi na wystawie rękopisami.
Wystawę otwiera rękopiśmienny zapis nutowy Roty, kompozycja Feliksa Nowowiejskiego do słów Marii Konopnickiej. Rota to symbole narodowe, to konsolidacja wspólnoty narodowej w obliczu zagrożenia. Towarzyszyła Polakom w powstaniach i wojnach.
Konopnicka głęboki patriotyzm wyniosła z domu rodzinnego, wyrażała go słowami swoich wierszy i artykułów, jak i działaniami. Walczyła z antysemityzmem, rusyfikacją i germanizacją. Na wystawie zobaczyć można list Konopnickiej protestującej przeciwko publikacji jej utworów w tłumaczeniu na język rosyjski. Patriotyzm w jej rozumieniu to również troska o biednych, pokrzywdzonych – prezentujemy Państwu rękopis wiersza Wolny najmita, oświetlającego los ówczesnych chłopów.
Zaraz obok rękopisu Roty zobaczyć Państwo mogą rękopisy kilku wierszy Konopnickiej. Warto przypomnieć, że do pisania zachęcał ją Henryk Sienkiewicz, młody Stefan Żeromski określił ją mianem „wieszcza pokolenia”.
Warto również pamiętać, że Konopnicka zaproponowała nowy model literatury dziecięcej, z dzieckiem jako adresatem i bohaterem, bez wyższościowego dydaktyzmu i moralizatorstwa, bliski baśniom pełnym wyzwań i prób w drodze do samodoskonalenia się. Dziecko jest podmiotem, nie przedmiotem. Ma być też przyszłym świadomym i aktywnym obywatelem, patriotą dumnym z narodowej historii, kochającym ojczystą przyrodę. Na wystawie znajdziecie Państwo list Marii Konopnickiej o sensie tworzenia literatury dziecięcej, zadziwia aktualnością.
Na wystawie przypominamy, że Konopnicka, samodzielnie utrzymująca liczną rodzinę, współpracowała z kilkudziesięcioma redakcjami czasopism i wieloma wydawnictwami. Drukowano ją w najważniejszych periodykach literacko-kulturalnych. Jej rozbudowana korespondencja w sprawach wydawniczych dziwi i nieco bawi, a ówczesnych redaktorów na pewno również irytowała – napisała wiele listów, krótkich i rzeczowych, egzekwując swoje prawa do korekty autorskiej, krytykując błędy redaktorskie, pilnując rodzaju czcionek. Kilka z tych listów, do drukarni Anczyca w Krakowie, prezentujemy na wystawie, zaraz obok pokwitowań odbioru honorariów autorskich.
Wątek emancypacyjny sygnalizujemy przypominając, iż Konopnicka przez kilka lat była redaktorką „Świtu”, tygodnika dla kobiet, na łamach którego postulowała równouprawnienie kobiet, rozumiane przez nią jako równość praw i obowiązków kobiet i mężczyzn. To ona napisała: „Kobieta jest tak samo człowiekiem jak mężczyzna” i ona również, jakże współcześnie, wskazywała, że walka o prawa kobiet, nie jest walką z mężczyznami, lecz walką z systemem społecznym – zastałym, odklejonym coraz bardziej od realiów współczesnych.
Sprawy wydawnicze, działania społeczne, emancypacyjne, twórczość – wszystko to zbliżało Konopnicką do Elizy Orzeszkowej, z którą regularnie korespondowała. Koleżanki z warszawskiej pensji sióstr sakramentek – po latach uznane pisarki, redaktorki, o podobnym światopoglądzie, podobnych dążeniach. Na wystawie w Bibliotece Narodowej zobaczą Państwo cztery listy Konopnickiej do Orzeszkowej.
Wystawę można oglądać przez najbliższe dwa miesiące.