Pierwsza rocznica śmierci Adama Zagajewskiego
Adam Zagajewski, jeden z najwybitniejszych poetów polskich przełomu XX wieku zmarł rok temu, 21 marca w Krakowie. Jego prochy 10 października zostały złożone w Panteonie Narodowym, mieszczącym się w krypcie kościoła Świętych Apostołów Piotra i Pawła w Krakowie przy ulicy Grodzkiej. Na sarkofagu wyryto tekst jego najbardziej znanego w świecie wiersza Spróbuj opiewać okaleczony świat, napisanego po terrorystycznym ataku na wieże World Trade Center w Nowym Jorku 11 września 2001 roku.
Wśród równie znakomitych wierszy, jakie po sobie zostawił należą także: młodzieńcza Prawda, w której do siebie jako poety przemawiał słowami: „powiedz prawdę do tego służysz w lewej ręce / trzymasz miłość a w prawej nienawiść”, Rosja wchodzi do Polski opatrzona dedykacją dla noblisty Josifa Brodskiego, ponadto Jechać do Lwowa oraz Uchodźcy z zakończeniem: „Powłócząc nogami, / idą powoli, bardzo powoli / do kraju nigdzie, / do miasta nikt / nad rzeką nigdy”.
Za swoją twórczość był wielokrotnie honorowany. Wśród najważniejszych nagród trzeba wymienić: amerykańską Neustadt przyznawaną przez czasopismo „World Literature Today”, kanadyjską Griffin Prize, Fundacji Zhongkun w Pekinie, miast Vilenica w Słowenii i Vršac w Serbii, Księżnej Asturii w Oviedo, Kościelskich w Genewie, im. im. Josefa von Eichendorffa, Heinricha Manna, Kurta Tucholsky’ego, Jeana Amery’ego. Wśród wielu odznaczeń, jakimi go wyróżniono są: Legia Honorowa we Francji i Pour le Mérite w Niemczech. Nagrody literackie przyznawane w kraju raczej go omijały – wyjątkiem Nagroda im. Andrzeja Kijowskiego oraz Nagroda Polskiego PEN Clubu im. Jana Parandowskiego, chociaż aż sześciokrotnie (!) był nominowany do Nike.
Urodził się we Lwowie 21 czerwca 1945 roku. Jako dziecko przyjechał z rodzicami do Gliwic, gdzie jego ojciec został profesorem na politechnice. Studiował na Uniwersytecie Jagiellońskim. Tu założył razem z m.in. Julianem Kornhauserem, Jerzym Kronholdem i Stanisławem Stabro grupę poetycką „Teraz”, określaną jako najważniejsze ugrupowanie literackie pokolenia ’68 i nurtu zwanego Nową Falą. W latach siedemdziesiątych wydał zbiorki wierszy Komunikat i Sklepy mięsne, powieść Ciepło, zimno oraz – z Kornhauserem – tom manifestów i szkiców Świat nie przedstawiony.
Po podpisaniu Listu 59 w proteście przeciwko zmianom w Konstytucji PRL i deklaracji założycielskiej opozycyjnego Towarzystwa Kursów Naukowych, został obłożony przez cenzurę zakazem druku. Tomiki List oraz Oda do wielości ukazały się już w oficynach bezdebitowych. W 1982 zdecydował się na emigrację. Przez dwadzieścia lat mieszkał i tworzył w Paryżu. Tam powstały tomy poezji: Jechać do Lwowa, Płótno, Ziemia ognista, Pragnienie, a także zbiory szkiców: Dwa miasta, W cudzym pięknie, Obrona żarliwości. Poza krajem napisał również powieści Cienka kreska oraz Słuch absolutny. W Paryżu wstąpił w skład – założonego przez Barbarę Toruńczyk w 1982 – kwartalnika „Zeszyty Literackie”. Pracował jako wykładowca z zakresu creative writing na uniwersytetach w Chicago i w Houston.
W roku 2002 wrócił do kraju, osiadł w Krakowie. Powrót uczcił zbiorem zatytułowanym nomen omen Powrót, którego ozdobą okazał się wiersz Poezja jest poszukiwaniem blasku. Potem przyszły Anteny z wierszem Czytając Miłosza, Niewidzialna ręka z Nienapisaną elegią dla Żydów krakowskich, Piękną Garonną i Doliną Rodanu. W międzyczasie ukazały się tomy szkiców o literaturze polskiej i obcej, o malarstwie i muzyce, ale także o własnej drodze życiowej, intelektualnej i pisarskiej, o egzystencjalnych wyborach: Poeta rozmawia z filozofem, Lekka przesada, Poezja dla początkujących. Pisał o Czesławie Miłoszu, Wisławie Szymborskiej i Zbigniewie Herbercie, o Witoldzie Gombrowiczu i Leszku Kołakowskim, ale także o takich twórcach, jak: Konstandinos Kawafis, Rainer Maria Rilke, Sándor Márai, Antonio Machado, Tomas Tranströmer. Z pasją pisał ponadto o liryce swoich rówieśników: Stanisława Barańczaka i Juliana Kornhausera. Uprawiał, co warto podkreślić, sztukę translacji. Przełożył Widza i uczestnika Raymonda Aarona oraz dziennik Mircea Eliade Religia, literatura i komunizm.
Ostatnie jego książki ukazały się w roku 2019. Pierwsza to zbiór rozpraw Substancja nieuporządkowana – o muzyce Gustava Mahlera, o malarstwie Miquela Barceló, Leszka Sobockiego i Jacka Waltosia, o artystycznym fenomenie Brunona Schulza, ale także o pojęciu wolności, o istocie kultury europejskiej, o życiu na emigracji, na wygnaniu. Druga książka to tom poezji Prawdziwe życie, którego pointę stanowi Errata sprzed wielu lat – zadedykowana właśnie Kornhauserowi przyjacielowi z okresu burzy i naporu, z czasów Nowej Fali – w której czytamy: „I nie jesteśmy wcale pewni jak należało żyć / żeby errata nie była potrzebna / Nie wiemy czy takie życie jest możliwe / i czy errata jest naprawdę wolna od błędów”.
W bibliotece cyfrowej Polona.pl znajduje się kolekcja jego książek, zbiorów wierszy, tomów esejów i powieści w formie e-booków. Kolekcja została zdigitalizowana i udostępniona czytelnikom w ramach Narodowego Programu Rozwoju Czytelnictwa.
