Rejestracja i restytucja polskich zbiorów bibliotecznych – widziana z perspektywy polskich bibliotek
Zapraszamy na Otwarte Seminarium Biblioteki Narodowej. We wtorek 22 marca 2022 roku, o godzinie 14:00 prof. dr hab. Zdzisław Gębołyś (Uniwersytet Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy) wygłosi referat Rejestracja i restytucja polskich zbiorów bibliotecznych – widziana z perspektywy polskich bibliotek.
Polskie państwo, polska kultura poniosły podczas II wojny światowej ogromne, często niepowetowane straty, w wielu wypadkach trudne do oszacowania z uwagi na brak, zniszczenie lub zaginięcie dokumentacji. Na tę sytuację złożyły się przede wszystkim zniszczenia wynikłe z działań wojennych, te przypadkowe, ale w głównej mierze świadome i z premedytacją zaplanowane. Do tego doszedł rabunek polskich dóbr kultury ze strony niemieckiego i radzieckiego najeźdźcy, a następnie okupanta.
Bilans strat będących rezultatem zniszczeń i kradzieży, pomimo wielu podejmowanych prób, poczynając od Karola Estreichera, poprzez uwiecznione w powojennych raportach, sprawozdaniach, czasami również w publikacjach, podjęte niemal zaraz po zakończeniu wojny i po dłuższej przerwie, w latach 90. XX wieku, wciąż pozostają otwartą kartą.
Po upływie 83 lat od momentu wybuchu wojny oraz 77 lat od jej zakończenia, straty polskich bibliotek nie doczekały się ani zbilansowania, ani też zewidencjonowania, nie mówiąc już ich restytucji. Stało się to z rożnych przyczyn, politycznych, ekonomicznych oraz organizacyjnych.
Celem mojego wystąpienia jest uzyskanie wiedzy na temat zasięgu i zakresu strat większych bibliotek polskich w dużych i średniej wielkości miejscowościach, bibliotek o różnej proweniencji, publicznych, naukowych i pedagogicznych.
W związku z tym w 2021 roku przeprowadziłem ankietę adresowaną do bibliotek, które wybrałem i zweryfikowałem na podstawie Informatora o stratach bibliotek i księgozbiorów na terytoriach polskich okupowanych w latach 1939–1945. Wśród celów szczegółowych, moim dążeniem było dowiedzenie się, co dana biblioteka uczyniła dotąd, aby zarejestrować i odzyskać utracone zbiory do i po 1989 roku. Pytałem biblioteki, co udało się dotąd odzyskać. Moim staraniem było stwierdzenie czy biblioteki współpracują z instytucjami zagranicznymi, w szczególności z bibliotekami, aby ustalić miejsce przechowywania utraconych dzieł.
Przedmiotem mojego zainteresowania było również uzyskanie wiedzy, czy biblioteka współpracuje w zakresie rejestracji i odzyskania strat wojennych z powołanymi do tego instytucjami państwa polskiego, zwłaszcza z Ministerstwem Kultury i Dziedzictwa Narodowego, Ministerstwem Spraw Zagranicznych oraz z Ministerstwem Sprawiedliwości.
Chciałem się dowiedzieć także, czy biblioteka własnymi silami podejmuje prace zmierzające do rejestracji i odzyskania strat wojennych. Wyniki ankiet zostaną szczegółowo przedstawione i omówione. W uzupełnieniu do nich przedstawiłem, korzystając z metody studium przypadku, stan prac nad rejestracją i odzyskaniem strat wojennych w Bibliotece Śląskiej w Katowicach. W zakończeniu zostaną przedstawione wnioski i postulaty badawcze.
Rekrutacja została zakończona.
Otwarte seminarium Biblioteki Narodowej to cykl spotkań, których celem jest prezentacja referatów i wyników badań prowadzonych przez jej pracowników, jak i innych specjalistów zajmujących się bibliotekami i książką.
Zapraszamy wszystkich, którzy chcą przedstawić swoje badania dotyczące tematów związanych z bibliotekami i książką, do zgłaszania projektów referatów. Propozycje prosimy przesyłać na adres: seminariabn@bn.org.pl.