180. rocznica urodzin Elizy Orzeszkowej
Dziś mija 180. rocznica urodzin Elizy Orzeszkowej, najwybitniejszej powieściopisarki końca XIX wieku. Pozostawiła ogromny dorobek literacki: powieściowy, nowelistyczny, publicystyczny, epistolograficzny, a także niezwykłą biografię i legendę biograficzną.
Utwory Elizy Orzeszkowej (1841–1910) od ponad stu lat należą do kanonu lektur Polaków, zaś stworzone przez nią postaci – do kanonu naszej kultury. Jej najsłynniejsze powieści – Nad Niemnem oraz Cham – doczekały się kilku ekranizacji, po raz pierwszy już w okresie dwudziestolecia międzywojennego. W latach 1905 i 1909 jej nazwisko wymieniano wśród najpoważniejszych pretendentów do Nagrody Nobla w dziedzinie literatury, lecz jej kandydatura przegrała raz z Henrykiem Sienkiewiczem, a po raz drugi z Selmą Lagerlöf. Pełny twórczy konterfekt Elizy Orzeszkowej zaprezentował Janusz Drzewucki na blogu polona.pl w tekście Eliza Orzeszkowa, mistrzyni powieści.
Od roku 1869 mieszkała w Grodnie, gdzie zmarła, ciężko chora na serce, 18 maja 1910 roku. W tym samym roku ukazała się jej ostatnia książka, zbiór opowiadań Gloria victis. Jej twórczość nadal intryguje – w ubiegłym roku prof. Danuta Danek ogłosiła album Melancholia i poznanie, w którym znalazły się autobiograficzne teksty Orzeszkowej, takie jak: Wspomnienia, Autobiografia w listach, Pamiętnik oraz Zwierzenia.
Do najcenniejszych rękopisów Orzeszkowej znajdujących się w zbiorach Zakładu Rękopisów Biblioteki Narodowej należą trzy bruliony Nad Niemnem, a także rękopisy takich utworów, jak: Perła szczęścia, Liść uwiędły, Dziwna historia, Trzy lilie, Aforyzmów garść. Ponadto w BN znajduje się korespondencja pisarki ze Stefanem Żeromskim oraz listy do przyjaciół i znajomych: Lucyny Kotarbińskiej, Antoniny Natansonówny, Marii Ostromęckiej, Julii Terpiłowskiej, Józefy Tuchanowskiej.
Z dziełami pisarki oraz opracowaniami dotyczącymi jej życia i twórczości można zapoznać się na polona.pl. Kolekcję wzbogacają także wspomniany rękopis Nad Niemnem oraz audiobooki.