150-lecie Muzeum Polskiego w Rapperswilu
150 lat temu powołano Muzeum Polskie w Rapperswilu. W ciągu swych skomplikowanych dziejów gromadziło zbiory dokumentujące dorobek polskiej emigracji oraz historię kontaktów między Polską a Szwajcarią, a także promowało dokonania niepodległej Polski. Jest to także ośrodek pamięci o najważniejszych wydarzeniach polskiej historii.
Zbiory biblioteczne (druki, rękopisy i inne), założonego w roku 1870 przez Władysława Platera Muzeum Narodowego Polskiego w Rapperswilu, powiększały się stale od czasu powołania tej instytucji. Muzeum swoje zasoby pozyskiwało dzięki darom rozporoszonych po świecie Polaków oraz ofiarności przyjaciół Polski. Trafiały tutaj również pamiątki i archiwalia z innych instytucji.
Pierwszym wielkim wpływem była kolekcja historyka Leonarda Chodźki zakupiona do Muzeum w 1874 roku. Pod koniec XIX w. funkcję bibliotekarza w Rapperswilu pełnił m.in. Stefan Żeromski. W 1915 roku podobne obowiązki powierzono Adamowi Lewakowi, który uznał za wskazane „zrekonstruowanie dawnych całości archiwalnych”. W kształcie nadanym zbiorom rękopiśmiennym przez tego uczonego przybyły one wraz z drukami do Warszawy w 1927 roku i stały się częścią zasobu powołanej oficjalnie rok później Biblioteki Narodowej.
Przed wybuchem wojny zostały opublikowane dwa tomy katalogu rękopisów Biblioteki Narodowej, które obejmowały łącznie 2299 sygnatur z Rapperswilu – mieściło się w nich ok. 27 tys. manuskryptów, autografów i dyplomów. Katalogi dostępne w POLONIE w serii „Katalog rękopisów Biblioteki Narodowej”:
- tom 1. Zbiory Bibljoteki Rapperswilskiej w opracowaniu Adama Lewaka
- tom 2. cz. 1 Zbiory Biblioteki Rapperswilskiej w opracowaniu Adama Lewaka i Heleny Więckowskiej
- tom 2. cz. 2 Zbiory Biblioteki Rapperswilskiej : indeksy do Katalogu rękopisów.
Ponadto z Muzeum przybył do Biblioteki Narodowej zbiór grafik, który obejmował ok. 23 tys. sztychów i rycin oraz ok. 10 tys. fotografii. Było wśród nich wiele portretów polskich osobistości historycznych (ok. 13 tys.). Wśród druków było ponad 91 tys. egzemplarzy, w tym 3292 publikacji sprzed 1800 roku.
Zbiory przybyłe z Rapperswilu zostały umieszczone jako depozyt w Centralnej Bibliotece Wojskowej, znajdującej się w gmachu Generalnego Inspektora Sił Zbrojnych w Alejach Ujazdowskich (skrzydło od strony Bagateli).
II wojna świtowa przyniosła zagładę ogromnej większości kolekcji rapperswilskiej. Był to jeden z najdotkliwszych ciosów w polskie dziedzictwo narodowe. Utracony wszak został bezcenny zbiór, dokumentujący, jak żaden inny, wielkie dzieło pokoleń powstańców i emigrantów, idących ku Niepodległej.
Mimo ogromu strat fragmenty zbiorów rapperswilskich zachowały się i przechowywane są pieczołowicie w BN. Wymienić należy spuściznę Seweryna Goszczyńskiego, materiały po Joachimie Lelewelu, dwa listy Fryderyka Chopina. 330 woluminów starodruków, w tym 3 inkunabuły i 34 dzieła zaliczane do poloników XVI w. Ponadto druki z XIX w. (pond 1 tys.), rękopisy muzyczne, ok. 200 obiektów ikonograficznych i kilka kartograficznych.
W 1936 roku w zamku raperswilskim zorganizowano Muzeum Polski Współczesnej. Genius loci i służba żywej kulturze narodowej sprawiły, że nowa instytucja była kontynuatorem wielkiego wysiłku swojej poprzedniczki. Po klęsce Francji w 1940 r. Muzeum objęło opieką żołnierzy polskich internowanych w Szwajcarii. W 1952 r. władze PRL zlikwidowały ośrodek. Staraniem powołanego dwa lata później polsko-szwajcarskiego Towarzystwa w roku 1975 placówka wznowiła działalność jako Muzeum Polskie, które kontynuuje wielkie tradycje swoich poprzedników.
Katalog starych druków Muzeum Polskiego w Rapperswilu (w opracowaniu Marii Bryndy i Anny Endzel), rejestruje rapperswilskie zbiory starodruków gromadzone w latach 1954–2008, „głównie z darów polskiej emigracji”. Został on wydany w roku poprzedzającym jubileusz 140-lecia Muzeum i jest cennym źródłem informacji, dokumentującym polskie dziedzictwo kulturowe za granicą.
O historii Muzeum Polskiego w Rapperswilu wspomina Ministerstwo Kultury, Dziedzictwa Narodowego i Sportu. Jak zapewnia MKiDN: w związku z aktualną sytuacją związaną z przewidzianym remontem zamku i planami dotyczącymi przeznaczenia jego wnętrz w przyszłości, podejmowane są starania, aby muzeum mogło działać nieprzerwanie, kontynuując swoją długoletnią i owocną aktywność na polu dziedzictwa kulturowego w kolejnych latach.