Osiemnaście pergaminowych pasków z klasztoru na Łysej Górze
Tych kilkanaście kawałków pergaminu, zawierających fragmenty sześciu kazań spisanych prawdopodobnie około początku XIV wieku, to najstarszy zachowany tekst ciągły napisany w języku polskim. Określa się je nazwą Kazań świętokrzyskich od miejsca ich przechowania, czyli klasztoru Świętego Krzyża na Łysej Górze.
Niezwykłe okoliczności odnalezienia tak cennego zabytku oraz jego znaczenie dla polskiej kultury omawia w swoim eseju dr hab. Izabela Winiarska-Górska.
Oryginalna treść zachowanych kazań została zestawiona z ich współczesnym przekładem. A warto dodać, że w różnym stopniu dotrwały one do naszych czasów. Na przykład Kazanie na dzień św. Katarzyny zachowało się w całości, natomiast z Kazania na dzień św. Mikołaja ocalały raptem trzy linijki. I pomyśleć, że o ich odkryciu zadecydował cudowny zbieg okoliczności. Bowiem w 1890 roku wybitny polski slawista, Aleksander Brückner, oglądając łacińską księgę z XV wieku zwrócił uwagę na pergaminowe paski zapisane po polsku, pocięte przez średniowiecznego introligatora i podłożone pod sznurki w celu wzmocnienia oprawy. W ten oto sposób ta „średniowieczna makulatura” została ocalona, odczytana i opublikowana, stając się prawdziwym klejnotem kultury polskiej.
Zachęcamy do lektury eseju Kazania świętokrzyskie okiem historyka języka na blogu biblioteki cyfrowej POLONA.
Esej został opublikowany w książce Pierwsze/Najstarsze w zbiorach Biblioteki Narodowej, do nabycia w księgarni internetowej Biblioteki Narodowej.