Prawo autorskie w digitalizacji
Podstawy prawne działalności bibliotek cyfrowych
Działalność bibliotek cyfrowych (digitalizacja zbiorów i ich udostępnianie) regulują przepisy zawarte w:
- ustawie o bibliotekach z dnia 27 czerwca 1997 r.
- ustawie o ochronie baz danych z 2001 r.
- ustawie o prawie autorskim i prawach pokrewnych z 1994 r.
Ustawa o bibliotekach (art. 5) definiuje pojęcie materiału bibliotecznego. W myśl definicji materiałami bibliotecznymi są różnorakie dokumenty zawierające utrwalony wyraz myśli ludzkiej, przeznaczone do rozpowszechniania, niezależnie od nośnika fizycznego i sposobu zapisu treści. Wszelkie przepisy dotyczące bibliotek tradycyjnych odpowiednio lub wprost mają zastosowanie do bibliotek cyfrowych.
Ustawa ochronie baz danych (art. 2 ust. 1 pkt 1) odnosi się do biblioteki cyfrowej jako bazy danych. Biblioteka cyfrowa jest bazą danych czyli zbiorem danych zgromadzonych według określonej systematyki i metody. Twórcom przysługuje prawo do ochrony i uprawnienie do zakazu pobierania i wtórnego wykorzystania (w innych bazach) jej fragmentów lub całości.
Ustawa nie chroni oprogramowania, za pomocą którego te bazy zostały stworzone oraz dopuszcza prawo do korzystania z rozpowszechnionych baz do użytku osobistego oraz do celów dydaktycznych i badawczych.
Ustawa o prawie autorskim i prawach pokrewnych reguluje prawo bibliotek, archiwów i szkoły do dozwolonego użytku publicznego utworów (art. 28), w ramach którego instytucje te mogą udostępniać nieodpłatnie, w zakresie swoich zadań statutowych, egzemplarz utworów rozpowszechnionych, sporządzać lub zlecać sporządzanie egzemplarzy rozpowszechnionych utworów w celu uzupełnienia, zachowania lub ochrony własnych zbiorów oraz udostępniać zbiory dla celów badawczych lub poznawczych za pośrednictwem końcówek systemu informatycznego (terminali) znajdujących się na terenie tych jednostek.
Ustawa ta reguluje także osobiste i majątkowe prawa twórców oraz określa czas trwania ochrony prawnoautorskiej. Osobiste prawa są nieograniczone w czasie; ochronie podlega m.in. autorstwo utworu, oznaczanie utworu nazwiskiem lub pseudonimem nienaruszalność treści i formy utworu.
Natomiast autorskie prawa majątkowe wygasają z upływem lat siedemdziesięciu od śmierci twórcy, a do utworów współautorskich – od śmierci współtwórcy, który przeżył pozostałych. Również po 70. latach od daty pierwszego rozpowszechnienia wygasają prawa w odniesieniu do utworu, którego twórca nie jest znany oraz prawa do utworów audiowizualnych - od śmierci najpóźniej zmarłej z wymienionych osób: głównego reżysera, autora scenariusza, autora dialogów, kompozytora muzyki skomponowanej do utworu audiowizualnego.
Ochronie podlegają także prawa pokrewne: prawo wydawcy, który opublikował lub rozpowszechnił utwór, którego czas ochrony już wygasł i którego egzemplarze nie były jeszcze publicznie udostępnianie (25 lat); prawo do wydania krytycznego lub naukowego utworów, których czas ochrony już wygasł (30 lat); prawo do programów RTV (50 lat od daty pierwszej emisji); prawo producentów do nagrań i filmów (50 lat od daty powstania); prawo do artystycznych wykonań (50 lat od roku, w którym ustalono wykonanie).
Wygaśnięcie autorskich praw majątkowych powoduje przejście utworu do domeny publicznej i pozwala na umieszczenie utworu w wolnym dostępie on-line.
Ustawa ta reguluje również prawo do ochrony wizerunku osób; okres ten trwa przez całe życie oraz 20 lat po śmierci. Rozpowszechnianie wizerunku (np. fotografii) wymaga zgody osoby na nim przedstawianej. Zgoda na rozpowszechnianie nie obejmuje zgody na modyfikację i przekształcanie obrazu poza drobnym retuszem.