Rok Herberta 2018
29 października mija 94 rocznica urodzin Zbigniewa Herberta. Sejm RP ogłosił rok 2018 Rokiem Zbigniewa Herberta, jednego z najświetniejszych poetów polskich drugiej połowy XX wieku.
Zbigniew Herbert pozostawił po sobie dziewięć tomów poezji, poczynając od debiutanckiej Struny światła z roku 1956, kończąc na wydanym kilka miesięcy przed śmiercią Epilogu burzy z reprodukcją słynnego obrazu Giorgione’a Burza na okładce. Kiedy umierał, nad Warszawą przetaczała się nawałnica z potężnymi wyładowaniami atmosferycznymi. Dla wielbicieli Jego talentu, których miał mnóstwo w każdym pokoleniu, było w tym – i jest do dzisiaj – coś symbolicznego, metaforycznego i niewysłowionego.
Urodzony we Lwowie 29 października 1924, Herbert należał do tej samej generacji, co Krzysztof Kamil Baczyński, Tadeusz Gajcy i Andrzej Trzebiński, ale także Tadeusz Różewicz i Tadeusz Borowski. Po wojnie studiował m.in. filozofię na Uniwersytecie Mikołaja Kopernika w Toruniu pod kierunkiem prof. Henryka Elzenberga, któremu zadedykował jeden ze swoich najsłynniejszych wierszy Do Marka Aurelego. Ale też jako poeta debiutował stosunkowo późno. Na początku lat pięćdziesiątych sporo publikował w czasopismach ogólnopolskich i regionalnych; drukował nie tylko wiersze, ale przede wszystkim recenzje z wystaw, felietony o literaturze i filozofii. W roku 1953 – nie mogąc pogodzić się z obowiązującą od kilku lat doktryną realizmu socjalistycznego i postępującym procesem stalinizacji życia politycznego i społecznego – wycofał się z aktywnego uczestnictwa w pracach środowiska literackiego. Dopiero w roku 1955 wziął udział w legendarnej już dzisiaj prapremierze pięciu poetów na łamach ukazującego się w Krakowie tygodnika „Życie Literackie” – obok Mirona Białoszewskiego, Stanisława Czycza, Bohdana Drozdowskiego i Jerzego Harasymowicza. Jego debiut rekomendował Jan Błoński, który po latach poświęcił jego twórczości poetyckiej fundamentalny szkic Tradycja, ironia i głębsze znaczenie.
Gwoli ścisłości, zestaw Jego dwudziestu wierszy ukazał się rok wcześniej na łamach almanachu poetyckiego, pod tytułem zaczerpniętym z Jerzego Lieberta „«…każdej chwili wybierać muszę»”, w którym znalazły się również wiersze tak ważnych w przyszłości pisarzy, jak Stanisław Grochowiak, Anka Kowalska czy Jacek Łukasiewicz. Sam Herbert miał już za sobą intensywną współpracę z prasą katolicką, z „Tygodnikiem Powszechnym” w pierwszym rzędzie, ale także z „Dziś i Jutro”, ze „Słowem Powszechnym” i z „Przeglądem Powszechnym”, na łamach których to czasopism pisał o literaturze i sztuce podpisując jednak swoje teksty rozlicznymi pseudonimami: Patryk lub Mikołaj, Stefan Martha czy Bolesław Hertyński. Również w 1955 roku nawiązał ciągnącą się przez wiele lat współpracę z miesięcznikiem „Twórczość”, gdzie oprócz recenzji i not opublikował większość ze swoich najwybitniejszych wierszy, szkiców literackich oraz dramatów.
Od 11 grudnia 2006 archiwum Zbigniewa Herberta znajduje się w posiadaniu Biblioteki Narodowej. Taką decyzję podjęły spadkobierczynie Pisarza – Jego żona Katarzyna Dzieduszycka-Herbert oraz siostra Halina Herbert-Żebrowska.
Archiwum składa się z trzech części. Część pierwsza to rękopisy, maszynopisy i kopie maszynopisów utworów poetyckich, eseistycznych, dramatycznych prozatorskich oraz publicystycznych autora Pana Cogito. Znajdują się tutaj także wykonane przez Poetę przekłady poezji z języków angielskiego, francuskiego i niemieckiego, w tym takich autorów, jak np. Sylvia Plath, Pierre Emmanuel, André Frénaud, Valery Larbaud, Rainer Maria Rilke czy Georg Trakl, a nawet studiów György Lukácsa. Szczegółowy spis rękopisów został zamieszczony w wydanej w 2008 roku przez Bibliotekę Narodową książce Archiwum Zbigniewa Herberta. Inwentarz - w opracowaniu Henryka Citki.
Druga część archiwum, to zgromadzona w blisko dziewięćdziesięciu teczkach korespondencja do Poety od kilkuset nadawców. Wśród respondentów są luminarze literatury i kultury, Jego wieloletni przyjaciele: Stanisław Barańczak, Tadeusz Chrzanowski, Magdalena i Zbigniew Czajkowscy, Maria i Józef Czapscy, Izydora Dąmbska, Karl Dedecius, Sybille von Eicke, Leszek Elektorowicz, Henryk Elzenberg, Jerzy Giedroyc, György Gömöri, Gustaw Herling-Grudziński, Zofia i Zygmunt Hertzowie, Ted Hughes, Konstanty Aleksander Jeleński, Wojciech Karpiński, Kazimierza i Andrzej Kijowscy, Piotr Kłoczowski, Pietro Marchesani, Artur Międzyrzecki i Julia Hartwig, Czesław Miłosz, Marek Skwarnicki, Wisława Szymborska, Leopold Tyrmand, Petar Vujičić, Janina i Wiktor Woroszylscy, Adam Zagajewski i Jerzy Zawieyski.
Trzecia część archiwum to zbiór dokumentów osobistych i rodzinnych, w tym z okresu II wojny światowej, z okresu studiów w Krakowie i w Toruniu, dotyczących pracy m.in. w redakcji miesięcznika „Poezja”. W poszczególnych teczkach posegregowano materiały dotyczące spraw finansowych, mieszkaniowych, a nawet zdrowotnych Pisarza oraz zbiór kalendarzy, poczynając od roku 1950.
Całość uzupełnia zgromadzony w pięćdziesięciu teczkach zbiór fotografii.
___________
Dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego
