Digitalizacja w BN - Biblioteka Narodowa

EN

Digitalizacja w BN

W ramach projektu „Patrimonium – digitalizacja i udostępnienie polskiego dziedzictwa narodowego ze zbiorów Biblioteki Narodowej oraz Biblioteki Jagiellońskiej” zostaną poddane digitalizacji, a następnie udostępnione najcenniejsze zbiory Biblioteki Narodowej należące do domeny publicznej, co pozwala na ich nieograniczone wykorzystanie zarówno w celach niekomercyjnych jak i komercyjnych.

W projekcie „Patrimonium” zdigitalizujemy i udostępnimy 652 000 obiektów pochodzących ze zbiorów Biblioteki Narodowej, w tym:

  • 10 000 map i atlasów
  • 314 000 numerów czasopism
  • 20 000 starodruków
  • 3 000 rękopisów
  • 160 000 książek z XIX i XX w.
  • 30 000 nut
  • 30 000 grafik i rysunków
  • 85 000 druków ulotnych.

Mapy i atlasy

W ramach projektu „Patrimonium” udostępnionych zostanie w formie cyfrowej 10 000 najciekawszych i najbardziej wartościowych map i atlasów ze zbiorów kartograficznych Biblioteki Narodowej.

Najcenniejszą grupę stanowi licząca 305 pozycji kolekcja atlasów starodrucznych. Spośród nich najstarszym dziełem przeznaczonym do digitalizacji jest strasburskie wydanie Geografii Ptolemeusza z 1522 r. Przygotowana zostanie także cyfrowa kopia pierwszej łacińskiej edycji dzieła Cosmographia universalis Sebastiana Münstera (Bazylea 1550), zawierającej kilkaset map, planów i panoram miast, w tym także z obszaru Polski.

Wśród zdigitalizowanych i udostępnionych obiektów znajdzie się także kolekcja atlasów Abrahama Orteliusza. W kolekcji BN znajduje się bowiem aż osiem różnych wydań Theatrum orbis terrarum. Będzie to zarówno pierowdruk z 1570 r., jak i ostatnia, pośmiertna edycja pochodząca z 1603 r. zawierająca większość prac tego znanego niderlandzkiego kartografa, który jako pierwszy wydał zbiór współczesnych sobie map jako spójne merytorycznie i edytorsko dzieło.

Listy obiektów planowanych do digitalizacji:

Czasopisma

Do digitalizacji w ramach projektu „Patrimonium” ze zbiorów Biblioteki Narodowej wytypowano m.in. czasopisma (w tym gazety), które wydawane były w latach 1939–1945. Wszystkie tytuły prasy konspiracyjnej wchodzą w skład Narodowego Zasobu Bibliotecznego i należą do kolekcji szczególnie chronionych. Zbiór obejmuje około 1000 tytułów czasopism, wśród których znalazły się:

  • „Pobudka” (Warszawa 1939–1944) – miesięcznik/tygodnik,
  • „Wytrwamy!” ([Lwów] 1942–1945) – tygodnik, Barykada Wolności (Warszawa 1940–1942) – tygodnik/dwutygodnik – po połączeniu z czasopismem „Gwardia” wydawane jako: „Robotnik” (Warszawa 1942),
  • „Wiadomości Polskie” ([Warszawa] 1939–1944) – wydawane nieregularnie, 2–3 razy w miesiącu,
  • „Echo” (Warszawa 1942–1944) – dziennik,
  • „Demokrata” (Warszawa 1943–1944) – dziennik,
  • „Dzień: pismo codzienne” ([Warszawa] 1941–1944) – dziennik.

Listy obiektów planowanych do digitalizacji:

Starodruki

Objęty digitalizacją w ramach projektu „Patrimonium” zbiór Biblioteki Narodowej prezentuje 20 000 starodruków stanowiących pełen przekrój zasobu Zakładu Starych Druków BN: inkunabuły, druki wydane od XVI do XVIII w. oraz periodyki pochodzące z XVII–XVIII w., ze szczególnym uwzględnieniem publikacji siedemnastowiecznych.

Cyfrowy zbiór zawiera starodruki z ważnych polskich kolekcji historycznych przechowywanych w BN, należą do nich zbiory m.in. Biblioteki Ordynacji Zamojskiej (zawierający liczne druki szesnastowieczne), Biblioteki Ordynacji Krasińskich czy Biblioteki Tarnowskich z Dzikowa (która ocaliła dla potomności liczne unikaty najwybitniejszych dzieł literatury staropolskiej).

Nie zabraknie również rzadkich druków z dawnej Biblioteki Uniwersytetu Lwowskiego oraz słynnej Biblioteki Wilanowskiej, jednej z nielicznych kolekcji magnackich, które przetrwały II wojnę światową.

Zasób uzupełniają ważne i częstokroć unikalne starodruki pozyskiwane przez Zakład Starych Druków w czasie wielu lat powojennej działalności, a także najnowsze nabytki.

Listy obiektów planowanych do digitalizacji:

Rękopisy

Na przewidziany do digitalizacji zbiór rękopisów Biblioteki Narodowej składają się przede wszystkim kolekcje pochodzące z dawnych bibliotek i archiwów prywatnych. Udostępnione zostaną bezcenne, najbardziej wartościowe manuskrypty z kolekcji Biblioteki Rzeczypospolitej (zwanej Biblioteką Załuskich), a także innych zbiorów historycznych: Moszyńskich, Zamoyskich, Krasińskich z Warszawy, Potockich, Fredrów-Szembeków, Radziwiłłów z Nieświeża, Romerów, Biblioteki Towarzystwa Warszawskiego Przyjaciół Nauk, Biblioteki Publicznej przy Uniwersytecie Warszawskim, Biblioteki Kapituły Grecko-Katolickiej w Przemyślu, Biblioteki Baworowskich we Lwowie, Biblioteki Uniwersyteckiej we Lwowie czy Biblioteki w Rapperswilu.

Poza dużymi kolekcjami do digitalizacji wyznaczono także ok. 200 rękopisów średniowiecznych. Zeskanowane zostaną również zbiory listów. Wśród nich znajdzie się m.in. jedna z najobszerniejszych i najcenniejszych dla historii polskiej XVIII stulecia korespondencja Józefa Andrzeja Załuskiego, licząca 124 tomy. Oprócz niej: korespondencja króla Stanisława Augusta Poniatowskiego, Ignacego Krasickiego, Marcelego Bacciarellego, Augusta Cieszkowskiego, a także zachowane w rękopisach utwory Tadeusza Korzona, Ferdynanda Ossendowskiego, Stanisława Przybyszewskiego, Kazimierza Przerwy-Tetmajera, Wacława Tokarza, Stefana Żeromskiego.

Cyfrowemu udostępnieniu w ramach projektu podlegać będzie około 13% rękopiśmiennych zbiorów BN.

Listy obiektów planowanych do digitalizacji:

Książki z XIX i XX w.

Procesowi digitalizacji zostanie poddanych 160 000 obiektów z zasobów Biblioteki Narodowej. W skład zbioru wejdą polskojęzyczne wydania utworów autorów polskich i obcych, do których zgodnie z ustawą o prawie autorskim wygasły prawa majątkowe.

Zasób wytypowany do digitalizacji obejmuje wiele dziedzin wiedzy. Wśród wydawnictw o charakterze humanistycznym pojawiają się pozycje dotyczące historii Polski i historii powszechnej oraz utwory literatury polskiej i światowej. Licznie reprezentowane są wydania utworów polskich autorów, włączając cenne pierwodruki oraz rzadkie wydania polskie i zagraniczne.

W zasobie znajdują się książki poświęcone naukom prawnym, teologii, naukom społeczno-ekonomicznym. Bogato reprezentowane są również publikacje dotyczące wojskowości, rolnictwa i leśnictwa, podróży, krajoznawstwa, szkolnictwa, filozofii, sztuki, biografistyki i pamiętnikarstwa.

Listy obiektów planowanych do digitalizacji:

Nuty

Cyfrowemu udostępnieniu w ramach projektu podlegać będzie 22% zbiorów muzycznych Biblioteki Narodowej z uwzględnieniem utworów kompozytorów polskich i obcych zmarłych przed 1948 r. Dzieła te, autorskie i anonimowe, będą reprezentatywne dla różnorodnego, często unikatowego repertuaru muzycznego. Obejmują zarówno muzykę klasyczną, jak i rozrywkową, pedagogiczną, sceniczną, ludową oraz religijną od XVI do połowy XX w. W ramach kompleksowej digitalizacji należy uwzględnić jako osobne tematy:

  • publikacje wszystkich dzieł największych polskich kompozytorów po Chopinie: Stanisława Moniuszki, Józefa i Henryka Wieniawskich, Karola Szymanowskiego, Ignacego Jana Paderewskiego,
  • aranżacje polskich i obcych twórców na różne obsady instrumentalne i wokalne dzieł Chopina,
  • śpiewniki tematyczne (patriotyczne, ludowe, turystyczne, wojskowe),
  • historyczne szkoły gry na różne instrumenty,
  • polskie wydawnictwa twórców obcych jako dokumentację popularności repertuaru muzycznego w Polsce do połowy XX w. w opracowaniach oryginalnych i aranżacjach przyjaznych dla mniej zaawansowanych muzyków (m.in. J.S. Bach, W.A Mozart, L. van Beethoven, F. Schubert, R. Schumann, E. Grieg oraz popularni twórcy muzyki operowej i operetkowej).

Listy obiektów planowanych do digitalizacji:

Grafika i rysunki

Digitalizacji poddanych zostanie 30 000 rycin, rysunków i fotografii przechowywanych w Zakładzie Zbiorów Ikonograficznych Biblioteki Narodowej. Udostępnione on-line będą obiekty pochodzące z ważnych kolekcji historycznych – Biblioteki Ordynacji Krasińskich, Biblioteki Wilanowskiej, Biblioteki Ordynacji Zamoyskich, a także zbiorów Schaffgotschów z Cieplic oraz Tarnowskich z Dzikowa, Potockich z Krzeszowic i Zamoyskich z Podzamcza.

Wśród najbardziej interesujących rycin z kolekcji historycznych wymienić można doskonałe egzemplarze przepięknego, ręcznie kolorowanego cyklu Loggie di Rafaele nel Vaticano, wydanego w Rzymie w latach 1772–1777, zawierającego ryciny Giovanniego Ottavianiego i Giovanniego Volpata według rysunków Gaetana Savorellego i Pietra Camporesiego. Zdigitalizowne zostaną również najcenniejsze prace rysunkowe i graficzne zgromadzone w Bibliotece Narodowej po 1945 r.: rysunki Jana Matejki, Artura Grottgera, Józefa Mehoffera, Ferdynanda Ruszczyca, Józefa Chełmońskiego, Władysława Skoczylasa, Stanisława Ignacego Witkiewicza, Franciszka Siedleckiego, Stanisława Ostoi Chrostowskiego, Ludwika Puszeta.

W ramach projektu cyfrową wersję uzyskają także interesujące fotografie o znaczącej wartości artystycznej, dokumentalnej i historycznej, m.in. bardzo liczne prace najbardziej znanych polskich fotografików działających w XIX stuleciu: Konstantego Brandla, Karola Beyera, Edwarda Troczewskiego, Jana Mieczkowskiego, Ignacego Kriegera, Awita Szuberta, Michała Szweycera, Józefa Edera, Maurycego Puscha, Maksymiliana Fajansa, Walerego Rzewuskiego. Ich dzieła przedstawiają zarówno portrety znanych polskich osobistości, rodzinne zdjęcia osób prywatnych, jak i widoki miast, krajobrazy i sceny rodzajowe.

Listy obiektów planowanych do digitalizacji:

Druki ulotne

Druki ulotne w Bibliotece Narodowej to publikacje opisujące wszystkie sfery życia, obejmujące takie dziedziny jak np. kultura i sztuka, sport, gospodarka, polityka, wojsko, zdrowie, szkolnictwo, transport itd. Spośród zbioru liczącego ponad 2,5 mln obiektów do digitalizacji w ramach projektu „Patrimonium" wytypowano 3% zbiorów. Znajdziemy tu m.in. szereg dokumentów przedstawiających życie codzienne Polaków.

Na uwagę zasługuje np. zbiór obwieszczeń wydawanych na początku XIX w. na terenach Galicji. Kiedy Polska odzyskała niepodległość, w Polakach obudziła się świadomość wpływu na życie polityczne w kraju. Komitety wyborcze organizacji politycznych i społecznych zachęcały poprzez afisze i ulotki wyborcze do głosowania na ich ugrupowania. Za świadectwo tych procesów społecznych służyć może duży zbiór publikacji wyborczych z lat 1916–1939 znajdujący się w Bibliotece Narodowej.

Wśród druków ulotnych, zwanych także dokumentami życia społecznego, znajduje się zbiór prawie 5 000 druków z okresu II wojny światowej. Znajdziemy tu szereg dokumentów pokazujących codzienne problemy ludzi żyjących w trudnych czasach wojennych, jak np. wydane we Lwowie Wskazówki dla zapobiegania szerzenia się chorób zakaźnych w schronach przeciwlotniczych.

Dużą grupę druków ulotnych stanowią publikacje dotyczące szeroko rozumianej sztuki. Jest to cenna kolekcja pozwalająca na poznanie życia kulturalnego XIX i XX w. Ciekawym zbiorem są afisze oraz programy koncertów i spektakli teatralnych, a także inne druki dotyczące wykonawstwa muzycznego: od opery i operetki po koncerty muzyki popularnej.

W zbiorach BN znajdują się również afisze, ulotki i programy filmowe, związane z dziełami polskimi i zagranicznymi. Ten bogato ilustrowany zbiór pozwala prześledzić historię dwudziestowiecznej kinematografii.

Kolejną kolekcją, o której warto wspomnieć, jest ogromny zbiór afiszy i ulotek sportowych z XIX i XX w. Na afiszach znajdziemy informacje o imprezach i zawodach sportowych różnej rangi. Doszukamy się np. informacji o czołowych klubach sportowych takich jak Legia Warszawa, Widzew Łódź czy Lech Poznań.

Kolekcja pocztówek licząca około 160 000 egzemplarzy posiada wartości artystyczne, dokumentacyjne, ilustracyjne oraz kulturowe. Jednocześnie pozostaje niezwykłym zjawiskiem w dziejach masowego przekazu wizualnego. Zbiór zawiera ciekawy materiał porównawczy, dający możliwość prześledzenia całego procesu przemian, jakim podlegały pocztówki na przestrzeni dziesięcioleci. W kolekcji tej znajdują się widokówki przedstawiające polskie miejscowości, zabytki i krajobrazy. Liczne są także pocztówki tematyczne, najczęściej o charakterze patriotycznym i historycznym.

Zbiór kart artystycznych reprezentują pocztówki przedstawiające reprodukcje malarstwa polskiego (m.in. Juliusza Kossaka, Wojciecha Kossaka, Jana Matejki, Henryka Siemiradzkiego, Juliana Fałata). Osobną pozycję stanowią portrety osób znanych z życia politycznego i kulturalnego, np. Jadwigi Brzozowskiej, Fryderyka Chopina, Józefa Piłsudskiego, Józefa Poniatowskiego czy Henryka Sienkiewicza.

Listy obiektów planowanych do digitalizacji: