Rękopisy Joanny Kulmowej w Bibliotece Narodowej
Joanna Kulmowa, pisarka i poetka, autorka wielu – cenionych przez krytykę i czytelników – utworów dla dzieci i młodzieży, przekazała Bibliotece Narodowej w darze rękopis i maszynopis wybranych przez siebie utworów.
Pierwszy z nich to składający się z dziewięciu numerowanych części utwór poetycki Ryga, którego tematem jest życie w stolicy Łotwy, jej historyczny i kulturalny, a ponadto polityczny fenomen, ale także los narodu i państwa łotewskiego zaanektowanego przez Związek Radziecki. Utwór powstał w listopadzie 1979 r. Ze względów cenzuralnych nie mógł ukazać się drukiem w oficjalnej prasie. Poetka ogłosiła go w roku 1981 na łamach wydawanego poza cenzurą czasopisma „Zapis”, legendarnego już dzisiaj podziemnego periodyku literackiego. Utwór kończy się sugestywnym obrazem: „Na miasto spływa cisza tęsknot / niosąc od morza pieśń / łotewską // I różowieje świt nad Rygą / jak obietnica”.
Przekazany maszynopis to liczące dziesięć stron niepublikowane opowiadanie Profesor Bum. Bohaterami tekstu są tytułowy matematyk oraz gimnastyk namiętnie oddający się ćwiczeniom na drążku, z tym, że koniec końców okazują się oni jedną i tą samą osobą. Pointa tego przewrotnego utworu, w którym mowa między innymi o „najwyższej niepowadze matematyki”, brzmi: „dwa razy dwa może dać pięć. Lub osiemnaście”.
Urodzona w 1928 r. w Łodzi Joanna Kulmowa studiowała historię na Uniwersytecie Łódzkim, aktorstwo w „Filmówce” oraz reżyserię w szkole teatralnej w Warszawie. Jako poetka zadebiutowała zbiorem wierszy Fatum na zakręcie w roku 1957, zaś w 1961 r. wydała swój pierwszy tomik utworów dla dzieci Co piszczy w trawie. Jest autorką wielu powieści, spośród których najbardziej znane to Wio, Leokadio; Stacja «Nigdy w życiu» czy Serce jak złoty gołąb. W latach 1961–1996 mieszkała w Strumianach w Puszczy Goleniowskiej koło Szczecina, gdzie napisała blisko siedemdziesiąt książek wierszem i prozą, a także ponad trzydzieści sztuk dla teatrów dramatycznych i lalkowych. W roku 1996 poetka wraz z mężem, reżyserem Janem Kulmą, przeprowadziła się do Warszawy, gdzie wybrano ją na prezesa stołecznego oddziału Stowarzyszenia Pisarzy Polskich. W roku 2010 została wyróżniona tytułem doktora honoris causa Uniwersytetu Szczecińskiego i honorowym obywatelstwem Szczecina. Jest również Kawalerem Orderu Uśmiechu. W 2013 r. uhonorowana Nagrodą Literacką m. st. Warszawy za całokształt dorobku twórczego.