Nie żyje Lidia Croce, wdowa po Gustawie Herlingu-Grudzińskim
W dniu 7 kwietnia rano w Neapolu, w wieku 93 lat, w domu rodzinnym przy Via Crispi zmarła Lidia Croce. Odeszła w spokoju w otoczeniu dzieci i rodziny zachowując do ostatnich chwil jasność umysłu. Była trzecią z córek znanego intelektualisty włoskiego Benedetto Croce i Adele Rossi.
Po ukończeniu liceum klasycznego Vittorio Emanuele studiowała na Wydziale Humanistycznym Uniwersytetu w Neapolu, gdzie uzyskała dyplom w roku akademickim 1942/3. Tematem jej pracy dyplomowej z historii chrześcijaństwa pod kierunkiem Adolfo Omodeo Badania nad legendą Piotra w pierwszych dwóch stuleciach – Nowy Testament i apokryfy. Wybitny sycylijski historyk docenił jej wielki talent filologiczny, który znalazł potwierdzenie w dalszych pracach w wieku dojrzałym. Były to badania w archiwum rodzinnym (ojca) a także w archiwach włoskich i zagranicznych poświęcone poszukiwaniom korespondencji ojca i jej zebraniu w Fundacji Croce. Na tropach jej niestrudzonych poszukiwań badawczych spotykamy takie nazwiska jak Antonio Labriola, Artur Rimbaud, Barnave, Renato Serra czy Ettore Majorana (by wymienić tylko niektóre z nich). Ich świadectwem są eseje, przekłady, artykuły, noty i recenzje publikowane w wielu czasopismach: Aretusa, Iridion. Quaderni di cultura polacca, Lo spettatore italiano, Prospettive settanta, L’Espresso, Etudes rimbaudiennes. Spośród tłumaczeń należy wspomnieć poprzedzony autorską przedmową przekład z niemieckiego zawierający wybór z dzieła Carlo Augsto Mayera Vita popolare a Napoli nell’età romantica (wyd. Laterza 1948).
Wraz z matką Adele Rossi i siostrami Eleną, Aldą i Silvią w 1955 r. utworzyła Fundację Biblioteka Benedetto Croce, której celem było utrzymanie i wykorzystanie biblioteki filozofa w jej pierwotnej siedzibie w Palazzo Filomarino w Neapolu, a także opracowanie wydań i przekładów jego dzieł oraz ich opracowań krytycznych.
Aktywnie uczestniczyła w pracach Fundacji. Pod jej redakcją ukazały się dwa pierwsze tomy Korespondencji (Epistolario Crociano): t. I Listy wybrane w opracowaniu autora (1914 – 1935), wyd. 1967; t. II Listy do Alessandro Casatiego (1907 – 1925), wyd. 1969 oraz Listy Antonio Labriola do Benedetto Croce (1885 – 1904), wyd. 1975.
Na podstawie ostatniej redakcji rękopiśmiennej przygotowała transkrypcję Zapisek Benedetto Croce. Zostały one wydane w roku 1992 przez Fundację Biblioteka Benedetto Croce na prawach rękopisu w opracowaniu redakcyjnym Aldy Croce w sześciu tomach o łącznej objętości 3.000 stron.. Była też współautorką indeksu osobowego do tego dzieła, który ukazał się w roku 2011 (jako suplement do edycji z 1992 r.) z inicjatywy Prof. Gennaro Sasso Dyrektora Włoskiego Instytutu Studiów Historycznych. Od chwili utworzenia w roku 1946 Włoskiego Instytutu Studiów Historycznych (Istituto italiano per gli studi storici) wspierała jego działalnośći była częstym gościem na wykładach i seminariach .
W roku 1949 poślubiła Vittorio de Caprariis, z którym miała syna Giulio. W kilka lat po rozwodzie, w Monachium spotkała ponownie Gustawa Herlinga Grudzińskiego, którego poznała już w roku 1944 jako młodego żołnierza II Korpusu Wojska odwiedzającego Jej ojca w Sorrento. Z ich małżeństwa zawartego w Londynie w roku 1954 miała dwoje dzieci: Benedetto i Martę. W 1955 r. przeprowadzili się do Neapolu, rodzinnego miasta Lidii Croce i zamieszkali w Vilii Ruffo, która jest świadectwem ich życia rodzinnego, przyjaźni i wspólnych zainteresowań umysłowych.
Była wnikliwym i wrażliwym czytelnikiem i korektorką artykułów i esejów Gustawa Herlinga Grudzińskiego przed ich publikacją w prasie włoskiej. Niewiele osób wie, iż to Ona (pod pseudonimem Magi Gaspari) przełożyła z języka angielskiego Inny świat - na podstawie wydania londyńskiego z 1951 r. z przedmową Bertranda Russela (wyd. 1958, Laterza, 1965, 1994 Feltrinelli, 2003 Universale Economica) oraz wspólnie z Gustawem Herlingiem zbiór jego esejów „Upiory rewolucji (Gli spettri della rivoluzione).
Po śmierci Gustawa Herlinga Grudzińskiego w roku 2000, Lidia Croce zajęła się porządkowaniem i katalogowaniem jego biblioteki i archiwum oraz edycją jego dzieł w Polsce, we Włoszech i w innych krajach. W 2010 roku w imieniu Fundacji Biblioteka Benedetto Croce podpisała z Biblioteką Narodową umowę dotyczącą opracowania Archiwum oraz przygotowania jego Inwentarza w formie bazy danych. To niezwykle interesujące i cenne Archiwum zawiera rękopisy, korespondencję, wycinki prasowe, fotografie i filmy. Projekt ten będzie ukończony w roku 2016 r.
Za Jej zgodą i przy Jej współpracy został również rozpoczęty (we współpracy z Instytutem Dokumentacji i Studiów nad Literaturą Polską) projekt inwentaryzacji biblioteki Gustawa Herlinga Grudzińskiego, uzupełniony o informacje o dedykacjach, notatkach i marginaliach.
W dniu 26 kwietnia 2014 Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej Bronisław Komorowski odznaczył Ją Krzyżem Komandorskim z Gwiazdą Orderu Zasługi Rzeczypospolitej Polskiej w uznaniu roli w relacjach kulturalnych między Włochami a Polską.
Jakże prawdziwe są słowa Wojciecha Karpińskiego:
„Dziś chciałbym publicznie i w sposób bezpośredni wyrazić przekonanie, które dla mnie od lat jest oczywiste: każdy czytelnik dzieł Gustawa Herlinga ma dług wobec Lidii Croce. Jeśli Gustaw Herling szedł swoją drogą życiową, jeśli stworzył swój dom i swoje dzieła – wszystko to było możliwe dzięki i w szczególności i Pani Lidii.”
(Svoboda! La Polonia dal comunismo alla democrazia, Napoli, Istituto italiano per gli studi storici, 25 ottobre 2008: Gustaw Herling Grudziński: il percorso e la casa)
To także w dużej mierze dzięki otwartości i życzliwości Pani Lidii „poza Francją i Jerzym Giedroyciem- Neapol był drugim biegunem, na którym koncentrowały się drogi przybyszów z Polski” o czym pisał Sławomir Mrożek – częsty gość na via Crispi 69 – w swojej autobiograficznej książce „Baltazar”.