Katalog poloników XVI-XVIII wieku z bibliotek rzymskich online - Aktualności - Biblioteka Narodowa

Obszarem, na którym przeprowadzono najszerzej zakrojoną akcję badawczą, są biblioteki Rzymu. Pełna rejestracja poloników rzymskich stała się możliwa dzięki porozumieniu zawartemu w 1988 roku pomiędzy Biblioteką Narodową a Fundacją Rzymską im. Margrabiny J.Z. Umiastowskiej i Papieskim Instytutem Studiów Kościelnych. Z inicjatywy prof. Pauliny Buchwald-Pelcowej z Zakładu Starych Druków BN, prezesa Fundacji, Stanisława Morawskiego, i rektora Instytutu, ks. Hieronima Fokcińskiego SJ, trzy instytucje nawiązały współpracę w celu wspólnego opracowania i opublikowania katalogu poloników starodruków znajdujących się w rzymskich bibliotekach naukowych.

Poszukiwania objęły następujące biblioteki:

• Biblioteca Universitaria Alessandrina,
• Biblioteca Angelica,
• Biblioteca Casanatense,
• Biblioteca dell'Accademia Nazionale dei Lincei e Corsiniana,
• Biblioteca Vallicelliana,
• Biblioteca Apostolica Vaticana,
• Biblioteca dell'Accademia Alfonsiana,
• Pontificio Istituto Orientale,
• Pontificia Facoltà Teologica Marianum,
• Pontificia Universita Urbaniana,
• Pontificia Universita Antonianum.

Do rejestracji rzymskiej włączono ponadto biblioteki trzech tamtejszych instytucji polskich:

• Bibliotekę Papieskiego Instytutu Studiów Kościelnych,
• Bibliotekę Papieskiego Kolegium Polskiego,
• Bibliotekę Stacji Naukowej Polskiej Akademii Nauk w Rzymie.

Najważniejszym celem rejestracji było przygotowanie i udostępnienie wszystkim zainteresowanym wspólnej bazy danych, stanowiącej centralny katalog poloników XVI-XVIII wieku w bibliotekach rzymskich. Przy wyborze poloników przyjęto estreicherowskie kryteria języka tekstu, terytorium, na którym go wydrukowano, treści publikacji oraz pochodzenia autora i drukarza. Za polonika uznawane były druki powstałe na terenie Rzeczypospolitej Obojga Narodów i jej ziem lennych (uwzględniono więc np. druki królewieckie sprzed 1658 r.). Problemy pojawiały się w przypadku tzw. para-poloników, czyli druków zasadniczo obcych, ale w rozmaity sposób z Polską powiązanych. Przyjęto, że w objętościowo niewielkich publikacjach dotyczących wąskiej tematyki uwzględnia się nawet niewielkie fragmenty tekstu dotyczące Polski, a spośród licznych ogólnych opracowań historycznych i geograficznych wybiera się jedynie publikacje włoskie. Jeśli któraś z nich miała wiele wydań, w opisie rejestrowano jedynie najwcześniejsze z dostępnych edycji. W przypadku wydań XVI-wiecznych uwzględniono większą ich liczbę niż wydań późniejszych – zgodnie z dotychczasową tradycją opisywania poloników w katalogach drukowanych. W szczególnych przypadkach uwzględniano też starodruki niebędące polonikami, lecz posiadające polskie proweniencje.

Wszystkie egzemplarze opisywano z autopsji, uwzględniając nie tylko edycję i jej warianty typograficzne (co w katalogach włoskich nie zawsze bywa odnotowywane, szczególnie jeśli chodzi o druki polskie), ale również ważne dla historii polskiej książki cechy indywidualne, takie jak wpisy proweniencyjne, dedykacje, historyczne oprawy. Dzięki przyjęciu tej metody udawało się nieraz docierać do nieskatalogowanych druków stanowiących części klocków introligatorskich.

Odnaleziono i zarejestrowano 6.597 egzemplarzy poloników. Wśród nich znajdują 2.024 edycje nienotowane przez Estreicherów i około 800 druków nieodnotowanych żadnym egzemplarzem w prowadzonym przez Bibliotekę Narodową Centralnym Katalogu Starych Druków. Szczególnie cenne są tu – poza kilkunastoma unikatowymi egzemplarzami typograficznie polskich edycji – tzw. polonika obce, przede wszystkim włoskie i hiszpańskie. Są to głównie druki ulotne i gazetki poświęcone sprawom Polski; wydarzeniami najczęściej opisywanymi są odsiecz wiedeńska i podwójna elekcja króla polskiego po śmierci Jana III Sobieskiego.

Bazy poloników z poszczególnych bibliotek sporządzone w formacie USMARC w systemie MAK dostępne były dotychczas jedynie na miejscu, w Zakładzie Starych Druków BN. Obecnie mamy przyjemność udostępnić szerokiemu gronu badaczy i czytelników połączoną internetową bazę zarejestrowanych poloników zawierającą 4.521 rekordów bibliograficznych, które można wyszukiwać przy pomocy wszystkich dostępnych indeksów.

Uzupełnieniem bazy jest seria wydawnicza Biblioteki Narodowej Polonika XVI-XVIII wieku w bibliotekach rzymskich, w której ukazały się dotychczas:

• Katalog starych druków biblioteki Papieskiego Kolegium Polskiego w Rzymie (nakład wyczerpany),

• Katalog poloników biblioteki Pontificia Università Urbaniana
  
  
• Katalog poloników w Biblioteca Universitaria Alessandrina

W tym roku planowana jest publikacja kolejnego tomu serii: Katalog starych druków biblioteki Papieskiego Instytutu Studiów Kościelnych w Rzymie.