Stanisław Konarski
Założyciel Collegium Nobilium, autor traktatu O skutecznym rad sposobie Stanisław Konarski urodził się 315 lat temu w Żarczycach Dużych jako Hieronim Franciszek Konarski.
Wcześnie stracił rodziców i wraz z dwoma braćmi wstąpił do zakonu pijarów w Podolińcu. Tutaj przyjął imię Stanisław. W roku 1722 został wysłany do kolegium pijarskiego w Warszawie w roli nauczyciela retoryki. Tutaj zaczął pisać wiersze pod wpływem twórczości Macieja Kazimierza Sarbiewskiego. Dzięki krewnemu swojej matki Janowi Tarle wyjechał na studia do Rzymu, na uniwersytet Sapienza. We Włoszech pracował również jako nauczyciel retoryki w Collegium Nasarenum, potem studiował w Niemczech i we Francji, gdzie zapoznał się z ideami oświecenia. Po powrocie do kraju na zlecenie Józefa Andrzeja Załuskiego rozpoczął pracę edytorską nad zbiorem praw sejmowych Volumina Legum.
W roku 1740 założył w Warszawie Collegium Novum – rok później zamienione na Collegium Nobilium z siedzibą przy ulicy Miodowej (obecnie mieści się tutaj Akademia Teatralna im. Aleksandra Zelwerowicza) – dla synów szlacheckich i magnackich. Ważną rolę w procesie kształcenia odgrywał założony specjalnie teatr. Z myślą o repertuarze tej sceny przełożył na język polski dramaty Woltera, Racine’a i Corneille’a.
Nauczycielami w Collegium Nobilium, dobranymi przez Konarskiego, byli m.in. Onufry Kopczyński oraz Adam Stanisław Naruszewicz, zaś do najbardziej znanych jej absolwentów należą: Ignacy Potocki, Stanisław Kostka Potocki oraz Michał Jan Pac. W szkole według programu opracowanego przez Konarskiego uczono nauk ścisłych, przyrodniczych, ekonomicznych, prawa międzynarodowego, języków starożytnych oraz nowożytnych, zwłaszcza francuskiego i niemieckiego. Wzorując się na jego zasadach programowych Komisja Edukacji Narodowej opracowała reformę polskiego szkolnictwa. W roku 1771 król Stanisław August Poniatowski odznaczył go medalem Sapere Auso („Temu, kto odważył się być mądrym”)
Najważniejszych dziełem pisarskim Konarskiego jest czterotomowy traktat polityczny z lat 1760–1763 O skutecznym rad sposobie, albo o utrzymaniu ordynaryjnych sejmów, w którym zaproponował reformę ustrojową państwa. Ponadto Konarski głosi w tym tekście, że wszyscy obywatele są równi i krytykuje szlachtę za pychę, pieniactwo oraz pijaństwo.
Zmarł 3 sierpnia 1773 roku w Warszawie. Pochowany został w kościele pijarów przy ulicy Długiej. Po powstaniu listopadowym, gdy kościół został przekazany rosyjskiej cerkwi prawosławnej, jego prochy wraz z prochami innych pijarów zostały przeniesione na cmentarz Powązkowski do mogiły zbiorowej, o czym informuje tablica pamiątkowa w kościele św. Karola Boromeusza.
W zbiorach Biblioteki Narodowej znajduje się oprawiony blok listów Stanisława Konarskiego z lat 1758–1768.
A w Polonie: portret Stanisława Konarskiego