Partyzant

(20 lutego - 6 maja 1862)

Czasopismo "Partyzant" zasługuje na szczególną uwagę, ponieważ było pierwszym pismem wydawanym na terenie zaboru austriackiego. Ukazywało się ono we Lwowie, na numerze 2 i 4 jako miejsce wydania widnieje jednak Przemyśl i do dziś nie jest jednoznacznie rozstrzygnięte przez historyków, czy faktycznie przeniesiono wydawanie pisma do Przemyśla, czy też jest to tylko wybieg zastosowany dla zmylenia policji.

Pierwszy numer ukazał się w lutym, a ostatni w maju 1862 r. "Partyzant" drukowany był jedno lub dwustronnie, dwuszpaltowo, kursywą. Format pisma to ok. 21 cm. Czasopismo kosztowało 10 centów.

"Partyzant" redagowany był prawdopodobnie przez grupę patriotycznych mieszczan lub młodzieży, o czym świadczy treść pisma. Ponieważ ukazywał się przed wybuchem postania, nie znajdziemy w nim rozkazów, relacji z pól bitewnych ani wspomnień poległych partyzantów. Redagujący pismo opowiadali się przeciw rządowi austriackiemu. Austria określona została w nr 3 z dnia 31 marca 1862 r. jako wróg straszniejszy niż Moskwa: "mniej nam straszną jest Moskwa niż Prusy i Austria, które szerzeniem złudnych, a fałszywych idei, ducha narodu podkopują, dążąc do zabicia go szatańskim podstępem. Znane są całemu światu łotrowskie sztuki policji pruskiej pod dowództwem Baerensprunga, znane są powszechnie germanizacyjne zabiegi Prusaków w Poznańskiem. Płaszczykiem liberalizmu usiłują oni okryć swe tajemne zbrodnie; tym czasem o ile tajemniejsze, o tyle nikczemniejsze są one od moskiewskich; a w ślady ich wstępuje zawsze Austria".

W piśmie głoszono ideę wyzwolenia wszystkich trzech zaborów i oczekiwano na wybuch powstania, którego "kolebką może być Kongresówka i prowincje zabrane lub Poznańskie, więcej powstańczego żywiołu liczące. Galicja może być tylko dla nich sukursem ludzi i pieniędzy". Autorzy pisma zachęcający Polaków do oporu przeciw zaborcy, jednocześnie nie mieli zrozumienia dla sprawy uwłaszczenia chłopów, ani dążeń narodowościowych Ukraińców zamieszkujących tereny Galicji.

Wiosną i latem 1862 r. policja uwięziła szereg osób posądzonych o redagowanie "Partyzanta", można zatem przypuszczać, że właśnie owe aresztowania były bezpośrednią przyczyną zaprzestania ukazywania się pisma.