Artur Rubinstein - biografia
Pianista polski, ur. 28 stycznia 1887 r. w Łodzi, zm. 20 grudnia 1982 r. w Genewie. Wybitne zdolności (doskonały słuch, wspaniała pamięć muzyczna, harmonizowanie melodii a prima vista) przejawiał już w wieku czterech lat. Pierwsze lekcje gry na fortepianie pobierał do dziewiątego roku życia u W. Pawłowskiej i Adolfa Prechnera w Łodzi, gdzie w grudniu 1894 r. wystąpił publicznie jako „cudowne dziecko”, wykonując utwory Mozarta, Schuberta i Mendelssohna. Następnie przez kilka miesięcy uczył się prywatnie u pianisty i kompozytora Aleksandra Różyckiego w Warszawie. W 1897 r. dzięki wsparciu skrzypka i dyrygenta Józsefa Joachima rozpoczął studia w Hochschule für Musik w Berlinie u Heinricha Bartha (fortepian) oraz u Georga Kulenkampffa, Roberta Kahna i Maxa Brucha (teoria, kompozycja). Pierwszy raz wystąpił z orkiestrą w 1900 r. w Poczdamie i Berlinie (Koncert fortepianowy A-dur KV 488 Mozarta, Koncert fortepianowy g-moll Saint-Saënsa, utwory Schumana oraz Scherzo h-moll Chopina). W kwietniu 1902 r. koncertował w Filharmonii Warszawskiej, z udziałem dyrygenta Emila Młynarskiego. W 1903 r. był gościem Ignacego Jana Paderewskiego w Morges, a w 1904 r. Karola Szymanowskiego w Zakopanem (od tego czasu przyjaźnił się z kompozytorem i propagował jego muzykę, którą był zafascynowany). W grudniu 1904 r. debiutował w paryskim Nouveau-Théâtre. Odniósł ogromny sukces i rozpoczął światową karierę. W 1906 r. odbył pierwsze tournée po USA, gdzie dał około 70 koncertów. Mimo entuzjastycznego przyjęcia przez publiczność (opinie krytyków były zróżnicowane), na kilka lat ograniczył zagraniczne występy, by doskonalić warsztat pianistyczny. Ten okres ocenił potem słowami: „odbyłem ciężką próbę przejścia od cudownego dziecka do dojrzałości”. W l. 1907-1914 koncertował w Warszawie, także jako kameralista ze skrzypkiem Pawłem Kochańskim i wiolonczelistą Janem Sebelikiem. W 1909 r. wystąpił w Wiedniu. W 1910 r. został laureatem specjalnej nagrody na konkursie im. Antoniego Rubinteina w Petersburgu, ufundowanej dla niego przez dyrygenta Sergiusza Kusewickiego. W 1911 r. wystąpił w Rzymie i dwukrotnie koncertował w Rosji. W maju 1912 r. grał z Pablem Casalsem i Jacquesem Thibaud w Londynie, gdzie debiutował także jako solista. W późniejszych latach występował ze skrzypkami Jaschą Heifetzem i Romanem Totenbergiem, wiolonczelistami Emanuelem Feuermannem, Gregorem Piatigorskim i Pierrem Fournierem, w późnych latach życia dokonał nagrań ze skrzypkiem Henrykiem Szeryngiem oraz z Guarneri Quartet. Podczas I wojny światowej pracował jako tłumacz (znał 8 języków) w brytyjskim sztabie w Londynie, występował również podczas koncertów dla wojska razem ze skrzypkiem Eùgenem Ysaÿem. Od 1914 r. nigdy już nie wystąpił w Niemczech, protestując przeciwko zbrodniom wojennym, co miało jeszcze większą wymowę po II wojnie światowej. W l. 1915-1916 odbył tournée po Hiszpanii (120 koncertów), gdzie został owacyjnie przyjęty (grał m.in. utwory Albéniza, de Falli, Granadosa, Villi-Lobosa, Skriabina, Debussy’ego i Ravela). W 1917 r. z równym sukcesem debiutował w krajach Ameryki Południowej. W l. 1919-1924 r. występował ponownie w USA. Przez kolejne kilkanaście lat koncertował w Europie, w l. 1924-1933 i 1936-1937 w Polsce. W 1934 r. miał koncerty w Turcji, Syrii, Palestynie, Grecji i Egipcie, w 1935 r. m. in. w Japonii i Chinach, w marcu 1937 r. w Afryce Północnej, w sierpniu i październiku tego roku po raz pierwszy wystąpił w Australii. W l. 1937-1938 odbył kolejne amerykańskie tournée, które uważa się za decydujące w jego artystycznej karierze. W ciągu dziewięciu tygodni dał 17 koncertów z utworami Brahmsa, J. S. Bacha (w transkrypcji Busoniego), Francka, Poulenca, Debussy’ego, Ravela, Strawińskiego i Chopina. Krytycy uznali go wówczas za jednego z największych pianistów. Oto niektóre opinie: „Pan Rubinstein pozostawił publiczność szalejącą, a swój fortepian okulały” (Louis Biancolli), „siła i żywiołowość, fenomenalna dynamika i rzadka wyobraźnia w tworzeniu barwnych efektów […]” (New York Times). Śpiewny i aksamitny dźwięk, doskonała muzykalność, znakomita technika, którą zachował do późnych lat życia, to kolejne walory wykonań tego artysty. Uważano go za najlepszego interpretatora muzyki Chopina i Brahmsa. Z zamiłowaniem propagował też współczesną muzykę hiszpańską (M. de Falla dedykował mu swą Fantasia bética), francuską, rosyjską, dokonał wielu prawykonań. Pozostawił około 200 nagrań, najwcześniejsze z l. 1920-1925 na rolkach pianolowych Duo-Art i Ampico. Interpretacje utworów Chopina utrwaliły firmy płytowe Gramophone, HMV, RCA Victor. W 1939 r. zamieszkał w USA (w 1946 r. przyjął obywatelstwo amerykańskie), gdzie kontynuował działalność artystyczną. Występował także z Janem Kiepurą w koncertach charytatywnych dla polskich uchodźców. Po wojnie gościł w Polsce pięciokrotnie (1958, 1960, 1966, 1975, 1979). W 1960 r. był honorowym przewodniczącym jury VI Międzynarodowego Konkursu Pianistycznego im. F. Chopina w Warszawie, we wrześniu 1966 r. inaugurował X Międzynarodowy Festiwal Muzyki Współczesnej „Warszawska Jesień” w Warszawie. Ostatni polski występ pianisty odbył się w 1975 r. w Filharmonii Łódzkiej (Koncert Es-dur Beethovena i Koncert f-moll Chopina), zagraniczny - w maju 1976 r. w Londynie. W 1974 r. w Tel Awiwie odbył się pierwszy międzynarodowy konkurs pianistyczny jego imienia. W 1976 r. artysta otrzymał Presidential Medal of Freedom. W 1973 r. i 1980 r. wydał w Londynie My young years (Moje młode lata) oraz My many years (Moje długie życie). Jako pedagog udzielał prywatnych konsultacji i prowadził kursy mistrzowskie. Korzystali z nich m. in. Eugen Indjic, Dean Kramer, Marc Laforêt.
Zobacz także
